4 Εργαλεία διαχείρισης συναισθημάτων για παιδιά με αυτισμό

Όλοι βιώνουμε δύσκολα συναισθήματα μερικές φορές.

Στα παιδιά με αυτισμό, ωστόσο, συχνά έρχονται πολλά έντονα συναισθήματα μαζί και απότομα. Αυτό κάνει ακόμα πιο δύσκολο το να τα διαχειριστούν. Πολλές φορές νιώθουν πως δεν μπορούν να αντέξουν την πίεση των συναισθημάτων τους, γεγονός που προσθέτει επιπλέον άγχος και κάνει τα έντονα συναισθήματα να γιγαντώνονται ακόμα περισσότερο, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο στον οποίο τα παιδιά με αυτισμό νιώθουν να παγιδεύονται.

Επίσης τα παιδιά με αυτισμό έχουν μια πρόσθετη δυσκολία στο να εκφράσουν τα συναισθήματα που νιώθουν.

Αυτό συχνά τα κάνει να νιώθουν απόγνωση για το ότι δυσκολεύονται να βρουν λόγια προκειμένου να σταματήσει πχ κάποιο παιδί στο σχολείο να τα ενοχλεί ή για να εκφράσουν το θυμό τους για τις υποχρεώσεις τους στο σπίτι (διάβασμα, τακτοποίηση δωματίου κλπ.). Θέλουν να μείνουν μόνα τους ή να ουρλιάξουν ακριβώς επειδή δυσκολεύονται να πουν ότι χρειάζονται βοήθεια γιατί έχουν πιεστεί ή στρεσαριστεί. Ωστόσο είναι απαραίτητο να μάθουν να ζητούν βοήθεια, καθώς αυτή αποτελεί το κλειδί στο να μάθουν να διαχειρίζονται τα δύσκολα συναισθήματα.

 Και για να μάθουν να τα διαχειρίζονται πρέπει πρώτα φυσικά να τα εντοπίσουν.

Για παράδειγμα μπορεί να μην νιώθουν καλά αλλά να μην μπορούν να προσδιορίσουν τι σημαίνει το «όχι καλά». Μπορεί να νιώθουν μπερδεμένα, λυπημένα, δυσαρεστημένα, μόνα, τρομαγμένα, αγχωμένα, θυμωμένα, αποδιοργανωμένα ή ανήσυχα. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να εντοπίζουν τις ενδείξεις στο σώμα τους, όπως την καρδιά που χτυπά πιο γρήγορα, το στεγνό στόμα, τα δόντια που τρίζουν, τη γρήγορη αναπνοή το σφιγμένο στομάχι, τις ιδρωμένες παλάμες ή τις σφιγμένες γροθιές. Νιώθουν μπερδεμένη τη σκέψη τους, ο εγκέφαλος είναι σε υπερδιέγερση, θέλουν να τρέξουν ή να τσιρίξουν , να κρυφτούν, να κλάψουν, να χτυπήσουν, έχουν πεσμένη ή αυξημένη ενέργεια.

Όλα αυτά είναι ενδείξεις ότι δεν βρίσκονται σε ισορροπία.

Το σώμα γεμίζει αδρεναλίνη και μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη να βρεθούν εκτός ελέγχου και να οδηγηθούν σε συναισθηματική κατάρρευση. Οι συναισθηματικές κρίσεις είναι τρομακτικές για όλα τα παιδιά, όμως, στα παιδιά με αυτισμό βιώνονται πολύ πιο έντονα και αυτό διαρκεί και μεγαλώνοντας. Ιδίως επειδή συνδέονται με αισθήματα θυμού, απογοήτευσης, στεναχώριας και από την πλευρά των άλλων, κάτι που προκαλεί επιπλέον αίσθημα ντροπής και ενδέχεται να προκαλέσει νέα κρίση μετά την παρέλευση της πρώτης.

Χρειάζεται, λοιπόν, προσπάθεια και εξάσκηση ώστε να μάθουν τα παιδιά αυτά να σταματούν μια συναισθηματική κρίση πριν αυτή αρχίσει.

Μπορούν να ξεκινήσουν με τον αυτοέλεγχο, τσεκάροντας σε τακτά και άσχετα διαστήματα μέσα στη μέρα πώς αισθάνονται. Να παρατηρήσουν το ρυθμό της αναπνοής τους, τους χτύπους της καρδιάς τους, τη θερμοκρασία του σώματος (αν νιώθουν κρύα τα άκρα τους), αν νιώθουν ηρεμία, εγρήγορση, αυτοσυγκέντρωση. Τι συμβαίνει γύρω τους και τα βοηθά να νιώθουν έτσι, ποιες δραστηριότητες, καταστάσεις, πρόσωπα τους προκαλούν ηρεμία, χαλάρωση, συγκέντρωση και ποιες αναστάτωση, δυσαρέσκεια, θυμό, άγχος.

Κι αν νιώθουν άσχημα;

Τότε χρειάζονται 4 βασικά εργαλεία για να μπορέσουν να διαχειριστούν αυτά που νιώθουν. Ποια είναι αυτά τα εργαλεία και που βρίσκονται; Μα φυσικά στο μυαλό τους, οπότε πρέπει να τα φανταστούν.

1. Οξυγόνο:

Όταν ένα παιδί νιώθει άσχημα ή αντιλαμβάνεται ότι χαλάει η εσωτερική του ισορροπία βοηθάει πολύ να κλείσει τα μάτια και να πάρει μια βαθιά ανάσα, που φτάνει μέχρι μέσα στην κοιλιά. Όσο επαναλαμβάνει το οξυγόνο πηγαίνει στον εγκέφαλο και βοηθάει να σκεφτόμαστε πιο καθαρά.

2. Κεραία:

Συχνά τα παιδιά με αυτισμό δεν έχουν καλό συντονισμό με τον εαυτό τους και με ό,τι συμβαίνει γύρω τους, κάτι που τα κάνει να νιώθουν πως δεν έχουν ισορροπία. Καμιά φορά η έλλειψη συντονισμού μπορεί να οφείλεται σε απλά πράγματα. Μπορούμε, λοιπόν, να διερωτηθούμε: μήπως διψάω, πεινάω, είμαι κουρασμένος, νυσταγμένος, χρειάζεται να επισκεφτώ την τουαλέτα; Καλό είναι να υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας συχνά μέσα στη μέρα να ενυδατώνεται, να καταναλώνουμε τα απαραίτητα σνακ και γεύματα ώστε να έχουμε αρκετή ενέργεια και συγκέντρωση. Και φυσικά να ξεκουραζόμαστε επαρκώς ώστε να μην φτάσουμε σε σημείο υπερβολικής και δύσκολα διαχειρίσιμης κούρασης. Είναι σημαντικό να ακούμε το σώμα μας και να καλύπτουμε τις ανάγκες του, κάτι που θα μας εξασφαλίσει την απαραίτητη σωματική και κυρίως συναισθηματική ισορροπία.

3. Το «γουόκι τόκι»

Όταν ένα παιδί με αυτισμό νιώθει πως τα πράγματα δεν πάνε τόσο καλά μέσα στο κεφάλι του, αν νιώθει άγχος ή αναστάτωση, το καλύτερο που μπορεί να κάνει είναι να επικοινωνήσει αυτά που νιώθει. Καλό είναι να μιλήσουμε σε κάποιον, στη μαμά ή τον μπαμπά, στο δάσκαλο ή άλλον ενήλικα που εμπιστευόμαστε. Και επειδή συχνά δεν μπορούμε να εκφραστούμε αυθόρμητα καλό είναι στη φαρέτρα μας να έχουμε πρόσφορες φράσεις -κλειδιά όπως: «είμαι αναστατωμένος-η, στρεσαρισμένος-η, φοβισμένος-η, μπορείς να με βοηθήσεις;». «Νιώθω κάποια συναισθήματα που με δυσκολεύουν, με μπερδεύουν, μου προκαλούν άγχος, δυσκολεύομαι να ελέγξω», «έχω ανάγκη να σου μιλήσω για κάτι που με απασχολεί». Ακόμα και το να κλάψουμε μπορεί να φανεί ιδιαίτερα λυτρωτικό. Το να μιλήσουμε για τα συναισθήματά μας θα μας βοηθήσει να τα βγάλουμε από μέσα μας και να τα απομυθοποιήσουμε. Και σίγουρα είναι προτιμότερος και σωστότερος τρόπος για να τα εξωτερικεύσουμε σε σχέση με το να τα εκδηλώσουμε με κάποια συμπεριφορά όπως να χτυπήσουμε κάποιον ή να καταστρέψουμε κάτι.

4. Το λαστιχάκι

Ένα λαστιχάκι είναι ελαστικό, εύκαμπτο και ευμετάβλητο. Μπορούμε να το λυγίσουμε, να το στρίψουμε προς διάφορες πλευρές, αλλά πάντα επανέρχεται στο αρχικό του σχήμα. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τον εαυτό μας. Μπορούμε και εμείς να αποκτήσουμε μεγαλύτερη ευελιξία. Τα παιδιά με αυτισμό είναι γεγονός πως προσκολλώνται σε συνήθειες και ρουτίνες και προτιμούν κάθε πράγμα να γίνεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Δυσκολεύονται και φοβούνται τις αλλαγές και προτιμούν να ξέρουν τι να περιμένουν ώστε να νιώθουν ασφάλεια. Όλα αυτά υποδηλώνουν μια άκαμπτη και λιγότερο ευέλικτη σκέψη. Μπορεί ακόμα και να νιώσουν απογοήτευση ή θυμό αν συμβεί κάτι απρόοπτο.

Ωστόσο, δεν είναι ακατόρθωτο να πετύχουμε μια παραπάνω ευελιξία στη σκέψη τους.

Αν σκεφτούμε πως, όπως το λαστιχάκι μπορεί να λυγίσει προς όλες τις κατευθύνσεις, έτσι κι εμείς μπορούμε να λυγίσουμε και να ανεχτούμε κάποιες αλλαγές στη ρουτίνα και τις συνήθειές μας, κάτι που ισοδυναμεί με αλλαγή στον τρόπο που σκεφτόμαστε. Σταδιακά οι μικρές αλλαγές φέρνουν μια μεγάλη αλλαγή στο πώς αισθανόμαστε. Όταν δηλαδή νιώθουμε πως τα πράγματα δεν πηγαίνουν όπως θα θέλαμε είναι καλό να λυγίσουμε λίγο τη σκέψη μας και να ξεφύγουμε από τη συνήθη και αυθόρμητη αρνητική αντίδραση. Ας σκεφτούμε πως  δεν ήρθε η συντέλεια του κόσμου επειδή ανατράπηκε μια συνθήκη που αποτελεί μέρος της ρουτίνας μας. Ας πάρουμε μια βαθιά ανάσα και ας σκεφτούμε πως μπορούμε να το διαχειριστούμε, να προσπαθήσουμε να προσαρμοστούμε και να ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον ενήλικα που εμπιστευόμαστε εφόσον κρίνουμε ότι το χρειαζόμαστε. Όλα αυτά είναι οι εναλλακτικές που έχουμε, οι πιθανές κατευθύνσεις προς τις οποίες μπορούμε να στρίψουμε όπως το λαστιχάκι.  Και η κατάκτηση της ευελιξίας αυτής δεν είναι παρά θέμα εξάσκησης και προσπάθειας. Και όσο την κατακτάμε τόσο μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και ηρεμία θα νιώθουμε για κάθε φορά που στρίβουμε προς μια νέα κατεύθυνση!

Συνοψίζοντας, για κάθε δύσκολη κατάσταση υπάρχουν και τα κατάλληλα εργαλεία προκειμένου να την αντιμετωπίσουμε.

Κάθε φορά, λοιπόν, που νιώθουμε έντονα συναισθήματα να μας κατακλύζουν δεν έχουμε παρά να ανοίξουμε την εργαλειοθήκη μας και να βγάλουμε από μέσα τα τέσσερα αυτά εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να τη διαχειριστούμε με ψυχραιμία και αποτελεσματικότητα!