Αν για τους ενήλικες η προσαρμογή στις όποιες αλλαγές συμβαίνουν στη ζωή μας είναι μία φορά δύσκολη, για τα παιδιά είναι ίσως και πέντε φορές δυσκολότερη. Ειδικά στην προσχολική ηλικία τα παιδιά δεν έχουν αναπτύξει κάποια προσαρμοστικότητα στις αλλαγές. Αντιθέτως, αναζητούν την ασφάλεια στην προβλέψιμη ρουτίνα, συχνά αγγίζοντας τα όρια της αδιαλλαξίας. Ακόμα και το να ζητήσουμε από το παιδί να εγκαταλείψει το παιχνίδι για να ετοιμαστεί για ύπνο την ώρα που είναι απορροφημένο με αυτό, μπορεί να αποτελέσει αιτία για μια μικρή μάχη. Ένα ακόμα δύσκολο έργο για εμάς τους γονείς είναι, λοιπόν, να διδάξουμε στα παιδιά μας πώς να προσαρμόζονται και να συμβιβάζονται με τις αλλαγές, πράγμα που θα τους είναι ιδιαιτέρως χρήσιμο μεγαλώνοντας.
αλλαγές-παιδί-αρνείται-να-πάει-για-ύπνο
Α. ΠΩΣ ΝΑ ΠΡΟΛΑΒΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
Κάτι που εκ πρώτης όψεως δεν σχετίζεται τόσο άμεσα, έχει όμως σημασία στην καλλιέργεια της προσαρμοστικότητας του παιδιού είναι το να του δείξουμε πως κανείς δεν είναι τέλειος και δεν είναι τραγικό να κάνουμε λάθη. Έτσι το παιδί αποκτά εμπειρία στο πώς να αντιμετωπίζει προβλήματα (άρα και αλλαγές), καθώς του υποδεικνύουμε να εστιάζει στην αντιμετώπισή τους και όχι απλώς στη διαπίστωσή τους. Χρησιμοποιώντας ένα πολύ απλό παράδειγμα, μπορούμε να του εκφράσουμε τη δυσαρέσκειά μας επειδή λέρωσε το πάτωμα με λάσπες. Ωστόσο αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι να ζητήσουμε τη βοήθειά του προκειμένου να τις καθαρίσουμε και να του εξηγήσουμε ότι ατυχήματα γενικά συμβαίνουν.

Κάτι ακόμα που βοηθάει στην αποδοχή των αλλαγών από τα παιδιά είναι το να τους επιτρέπουμε να παίρνουν μόνα τους ορισμένες αποφάσεις. Είναι αλήθεια ότι από νωρίς τα παιδιά νιώθουν την ανάγκη να διεκδικήσουν την αυτονομία τους και δεν είναι κακό να τους το επιτρέπουμε ως ένα βαθμό. Για παράδειγμα βοηθάει πολύ να τους δίνουμε επιλογές, όπως ποιο από τα δύο ρούχα να φορέσουν, με ποιο από τα δύο παιχνίδια θέλουν να παίξουν και σε ποιο από τα δύο πιάτα προτιμούν να φάνε το φαγητό τους. Το να διαλέγουν μεταξύ περισσοτέρων εναλλακτικών (φυσικά πάντα για ακίνδυνα πράγματα, μιας και δεν θα τους δίναμε ποτέ τη δυνατότητα επιλογής σε κάτι σοβαρό όπως π.χ. το να μην φορέσει τη ζώνη του στο αυτοκίνητο ή να περπατάει στο δρόμο μόνο του χωρίς να κρατάει κάποιον ενήλικα από το χέρι!) τους δίνει την αίσθηση ότι ασκούν κάποια μορφή ελέγχου στο περιβάλλον τους.

αλλαγή-πιάτου-παιδί-αρνείται-να-φάει
Επιπλέον, είναι εξίσου σημαντικό να κατανοήσουμε ότι κάθε παιδί έχει ξεχωριστό χαρακτήρα και ιδιοσυγκρασία. Είναι προτιμότερο να δείξουμε ότι κατανοούμε τη δυσαρέσκειά του σε μια αλλαγή (π.χ. αλλαγή φροντιστή) και να τονίσουμε ότι πιστεύουμε πως μπορεί να τα καταφέρει να προσαρμοστεί, παρά να εκφράσουμε εμείς δυσαρέσκεια ή να κατακρίνουμε τον αρνητισμό του. Μάλιστα, πάντα είναι χρήσιμο να τονίζουμε στο παιδί πόσο μοναδικό και πολύτιμο μέλος είναι για την οικογένεια. Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε με το να το ενθαρρύνουμε να εμπλέκεται σε «δουλειές» βοηθώντας μας. Για παράδειγμα αν του εξηγήσουμε ότι τακτοποιώντας τα παιχνίδια του συμβάλει στο να είναι όμορφο και τακτοποιημένο το σπίτι το κάνουμε να νιώθει ότι ανήκει σε μία ομάδα.
Β. ΠΩΣ ΝΑ ΕΠΙΛΥΣΟΥΜΕ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΑΦΟΥ ΕΜΦΑΝΙΣΤΕΙ
Τα παιδιά που δυσκολεύονται να δεχτούν μία αλλαγή μπορούν να φέρουν πολύ μεγάλη αντίσταση καθώς νιώθουν φόβο και ενδεχομένως ότι χάνουν τον έλεγχο μίας κατάστασης που τους ήταν οικεία ως τώρα. Ένα κολπάκι που μπορεί να τα βοηθήσει να δουν τελείως διαφορετικά την επικείμενη αλλαγή είναι να αντικαταστήσουμε το «πρέπει» με το «μπορείς». Λέγοντάς του λόγου χάρη ότι σήμερα μπορείς (ή θα έχεις τη δυνατότητα) να φορέσεις ένα καινούριο μπλουζάκι ή παπούτσι στο σχολείο (προκειμένου να δεχτεί να αποχωριστεί το παλιό που αρνείται πεισματικά να βγάλει) γεννάμε το αίσθημα της περιέργειας και του ενθουσιασμού για την πρόκληση που το περιμένει. Η προετοιμασία για την αλλαγή είναι απαραίτητη για την ευκολότερη αποδοχή της.
αλλαγές-παιδί-δεν-θέλει-νέο-φόρεμα
Μία ακόμα καλή ιδέα είναι να παρακινούμε τα παιδιά να βάζουν στόχους, καθώς έτσι είναι πιο σίγουρα ότι ελέγχουν τον εαυτό τους, αφού έχουν χρόνο να προετοιμαστούν και να επεξεργαστούν την επικείμενη αλλαγή. Για παράδειγμα αν θέλουμε να βοηθήσουμε το παιδί μας να «ξεκολλήσει» από το παλιό φθαρμένο ποτηράκι του και να δεχτεί να πιει το γάλα του ε ένα καινούριο, μπορούμε να του το θέσουμε ως εξής: «Ας βάλουμε στόχο αύριο να πιούμε το γάλα μας στο καινούριο μας μπλε/κίτρινο/πράσινο ποτηράκι». Μάλιστα, η επίτευξη του στόχου είναι πιο πιθανή αν τον θυμίζουμε συχνά στο παιδί ώστε να τον εμπεδώσει και να τον αποδεχτεί με προσμονή όταν πια έρθει η ώρα της αλλαγής. Ιδίως αν ζητάμε με την υπενθύμιση από το παιδί να επαναλάβει το στόχο και έπειτα το επιβραβεύουμε τονίζοντας πόσο όμορφη θα είναι η αλλαγή (πχ πόσο ωραίο θα είναι το καινούριο ποτηράκι ή πόσο καλά θα περάσει σε μία σχολική εκδρομή) θα την προσμένει και θα τη δεχτεί πολύ πιο εύκολα.

Συγχρόνως, όποτε το παιδί μας αντιμετωπίζει κάποια ανατροπή και νιώθει ότι βρίσκεται σε αδιέξοδο ή δεν ξέρει τι πρέπει να κάνει, καλό είναι να το βοηθάμε να εντοπίσει πιθανές λύσεις, προτείνοντάς του λίγες εναλλακτικές. Για παράδειγμα, έστω ότι θέλουμε να βοηθήσουμε το παιδί μας να δεχτεί να πάει σε μεγαλύτερο κρεβάτι και αυτό δυσανασχετεί. Μπορούμε να του προτείνουμε να πάρει μαζί του το αγαπημένο του αρκουδάκι ώστε να κοιμηθούν μαζί ή να διαβάσουμε το αγαπημένο του βιβλίο. Έτσι η αλλαγή του κρεβατιού δεν θα φαντάζει τόσο πρόβλημα αφού θα μπορεί να διατηρήσει όλες τις υπόλοιπες συνήθειες του ύπνου που είχε και πριν (παραμύθι, αρκουδάκι).

αλλαγές-παιδί-παρατηρεί-νέο-κρεβάτι
Σε καμία περίπτωση δεν ενδείκνυται να θυμώνουμε ή να μαλώνουμε τα παιδιά για την ακαμψία που δείχνουν στις αλλαγές. Στόχος είναι να τα υποστηρίξουμε ώστε να μειώσουμε το άγχος που τους προκαλεί η αλλαγή και όχι να το κάνουμε να νιώσει πιο απροστάτευτο. Επίσης δεν βοηθά να αντιδρούμε οι ίδιοι έντονα και άσχημα στα σφάλματά τους (π.χ. όταν λερώνουν το σπίτι με λάσπες ή ρίχνοντας κάτω το φαγητό τους. Καλύτερα να εστιάζουμε στην επίλυση των προβλημάτων αυτών ζητώντας τους να συμμετέχουν στο καθάρισμα λόγου χάρη. Αν δώσουμε μεγάλη σημασία στο ίδιο το σφάλμα το παιδί λαμβάνει το μήνυμα ότι δεν το αγαπάμε όταν κάνει λάθη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Τζέρρυ Γουάικοφ, Μπάρμπαρα Γιούνελ, Πειθαρχία χωρίς ξύλο και φωνές, Μετάφραση: Βασίλης Αθανασιάδης, εκδ. Μίνωας, 2017, σελ. 226-230