Οι συγγραφείς και σύμβουλοι επικοινωνίας μεταξύ παιδιών και ενηλίκων Αντέλ Φέιμπερ και Ιλέιν Μάζλις προτείνουν ΩΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ, κάθε φορά που το παιδί μας συμπεριφέρεται με τρόπο μη αποδεκτό, να ακολουθούμε τα παρακάτω βήματα:
- Να υποδείξουμε εμείς έναν τρόπο με τον οποίο μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί.
- Να εκφράσουμε ισχυρή αποδοκιμασία χωρίς όμως να προσβάλουμε το χαρακτήρα του παιδιού.
- Να δηλώσουμε τις προσδοκίες μας από αυτό.
- Να δείξουμε στο παιδί πώς μπορεί να διορθώσει τα πράγματα
- Να του προσφέρουμε δύο επιλογές μία μη επιθυμητή και μία επιθυμητή.
- Σε περίπτωση που συνεχίζει να φέρεται κατά τον ίδιο άσχημο τρόπο να αναλάβουμε δράση υλοποιώντας την μη επιθυμητή επιλογή.
- Να επιτρέψουμε στο παιδί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της άσχημης συμπεριφοράς του.
Για να γίνουν πιο σαφείς και κατανοητές οι παραπάνω ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ μπορούμε να αναφέρουμε ορισμένα παραδείγματα:
Έστω ότι είμαστε στο σούπερ μάρκετ με το παιδί και αυτό είτε τρέχει στους διαδρόμους είτε πειράζει τα προϊόντα στα ράφια. Αντί να το απειλήσουμε ή να φωνάξουμε θυμωμένα, μπορούμε να του ζητήσουμε να μας βοηθήσει να επιλέξουμε μαζί τα ψώνια. Αν συνεχίζει, μπορούμε να εκφράσουμε δυσαρέσκεια εξηγώντας ότι είναι ενοχλητικό για τους πελάτες να τρέχουν τα παιδιά στους διαδρόμους. Εφόσον πάλι δεν υπακούει το παιδί, μπορούμε να του δώσουμε δύο εναλλακτικές: είτε να περπατά κοντά μας είτε να καθίσει στο καρότσι.
Φυσικά θα πρέπει να υλοποιήσουμε την μη αποδεκτή εναλλακτική περιορίζοντας το παιδί στο καρότσι αν συνεχίζει να μην υπακούει. Εν ανάγκη θα πρέπει να αποχωρήσουμε από το κατάστημα. Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν θα ήταν συνετό να βγούμε εκτός εαυτού και να χτυπήσουμε το παιδί. Ούτε θα πρέπει να το χαρακτηρίσουμε άσχημα και να του στερήσουμε κάτι για να το τιμωρήσουμε. Για παράδειγμα δεν θα ήταν σωστό να του πούμε ότι συμπεριφέρεται σαν αγρίμι. Ούτε ότι δεν θα δει τηλεόραση ή δεν θα παίξει με το αγαπημένο του παιχνίδι για την υπόλοιπη μέρα.
Και ερχόμαστε στην τελευταία εναλλακτική που έχει μεγάλη σημασία.
Έστω ότι το παιδί στο συγκεκριμένο παράδειγμα μας ανάγκασε να αποχωρήσουμε από το κατάστημα. Έστω ότι δεν υπάκουσε σε καμία από τις προειδοποιήσεις μας. Τότε θα πρέπει πράγματι να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της συμπεριφοράς του. Έτσι, την επόμενη φορά που θα πάμε για ψώνια δεν θα πρέπει να πάρουμε μαζί μας το παιδί. Όσο και αν αυτό το θέλει και μας το ζητάει θα πρέπει να είμαστε σταθεροί και ανυποχώρητοι. Αυτό όμως που πρέπει να γίνει κατανοητό στο παιδί είναι ότι δεν θα έρθει λόγω της προηγούμενης κακής συμπεριφοράς του. Επίσης ακόμα και όταν πια το καταλάβει και υποσχεθεί ότι αυτή τη φορά θα είναι υπάκουο δεν θα πρέπει να υποχωρήσουμε.
Βεβαίως δεν έχουμε λόγο να μην πιστέψουμε το παιδί ότι πράγματι μετάνιωσε. Ωστόσο είναι σημαντικό να βιώσει τη ματαίωση ώστε να καταλάβει ότι ήταν πράγματι μη αποδεκτή εκείνη η συμπεριφορά. Προφανώς και θα του δώσουμε ευκαιρίες να μας αποδείξει ότι πράγματι μετάνιωσε και ότι θα διορθωθεί. Φυσικά και θα το πάρουμε μαζί μας κάποια επόμενη φορά για να δούμε αν πράγματι κατάλαβε τη σημασία του περιορισμού και της νουθεσίας. Όχι όμως την αμέσως επόμενη φορά. Τότε θα θεωρήσει ότι τελικά δεν ήταν και τόσο σοβαρό αυτό που έκανε. Και αυτό γιατί στην πραγματικότητα δεν θα έχει βιώσει την επίπτωση της άσχημης συμπεριφοράς.
ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΠΙΜΕΝΕΙ;
Υπάρχουν φορές που ακόμα και μετά την τήρηση όλων των παραπάνω εναλλακτικών η προβληματική συμπεριφορά εμμένει. Ή ακόμα το παιδί απογοητεύεται και νιώθει αδύναμο να καταφέρει να αλλάξει τη συμπεριφορά του. Άλλες φορές πάλι τα καταφέρνει για κάποιο διάστημα και μετά επανέρχεται στις παλιές κακές συνήθειες. Προφανώς αυτό σημαίνει ότι το πρόβλημα είναι πιο σύνθετο και μάλλον χρειάζεται και πιο σύνθετο χειρισμό. Και σε αυτή την περίπτωση οι Αντέλ Φέιμπερ και Ιλέιν Μάζλιν έχουν να μας προτείνουν κάποια βήματα:
- Πρώτα πρώτα προτείνουν να μιλήσουμε για τα συναισθήματα και τις ανάγκες του παιδιού δείχνοντάς του ότι τα αναγνωρίζουμε και τα κατανοούμε.
- Έπειτα να μιλήσουμε στο παιδί για τα δικά μας συναισθήματα και τις ανησυχίες μας.
- Στη συνέχεια να κάνουμε μαζί ένα καταιγισμό ιδεών προκειμένου να βρούμε μια κοινά αποδεκτή λύση.
- Να καταγράψουμε τις ιδέες αρχικά χωρίς να τις αξιολογήσουμε.
- Να αποφασίσουμε ποιες προτάσεις δε μας αρέσουν και ποιες μπορούμε να εφαρμόσουμε στο εξής.
Για να εξηγήσουμε τα βήματα αυτά και πάλι με ένα παράδειγμα, έστω ότι έχουμε ένα παιδί που συστηματικά αργεί να γυρίσει στο σπίτι όταν παίζει με τους φίλους του και πάντα προφασίζεται διάφορες δικαιολογίες.
Μπορούμε να ξεκινήσουμε μία κουβέντα μαζί του αναγνωρίζοντας σε πρώτη φάση ότι κατανοούμε πως δεν του αρέσει να φεύγει στη μέση του παιχνιδιού. Έπειτα μπορούμε να του εξηγήσουμε ότι ανησυχούμε όταν αργεί να γυρίσει. Στη συνέχεια μπορούμε να του προτείνουμε να καταγράψουμε μαζί κάποιες ιδέες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν να λύσουμε το πρόβλημα. Έτσι το παιδί μπορεί να προτείνει να γυρνάει αργότερα και η μαμά να πηγαίνει να το παίρνει η ίδια από την παιδική χαρά ώστε να μην ξεχνιέται το ίδιο. Ακόμα μπορεί να πέσουν στο τραπέζι οι ιδέες να χρησιμοποιεί το παιδί ρολόι, να μετατεθεί η ώρα του γεύματος για λίγα λεπτά αργότερα ή να μην τρώνε όλοι μαζί.
Προφανώς το παιδί θα απορρίψει την ιδέα να το παίρνει η μαμά του στην σωστή ώρα από την παιδική χαρά, ιδίως αν τα υπόλοιπα παιδιά το κοροϊδεύουν επανειλημμένως που φεύγει νωρίτερα από τα υπόλοιπα. Αντιστοίχως και η μαμά θα απορρίψει το να επιστρέφει πάντα αργοπορημένα το παιδί και αυτή να μην ανησυχεί. Η λύση θα βρεθεί κάπου στη μέση με την πρόταση για μετάθεση του δείπνου κατά δεκαπέντε λεπτά να ψηφίζεται όπως και η εναλλακτική να κρατάει η μαμά το φαγητό του παιδιού για αργότερο υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα την έχει ενημερώσει από πριν το παιδί ότι εκείνη την ημέρα επιθυμεί να παίξει για περισσότερη ώρα.
Σε ένα σεμινάριο συμβουλευτικής γονέων που διεξήχθη από τις παραπάνω επιστήμονες, γονείς που αντιμετώπιζαν συναφή προβλήματα κλήθηκαν να εφαρμόσουν τα παραπάνω βήματα.
Το αποτέλεσμα που μετέφεραν ήταν ότι πράγματι βρέθηκε λύση στο πρόβλημα της αργοπορίας του παιδιού. Η μαμά δέχεται να καθυστερήσει για δεκαπέντε λεπτά το δείπνο. Το παιδί συμβιβάζεται να επιστρέψει με το άκουσμα της σειρήνας της πυροσβεστικής που χτύπαγε πάντα την ίδια ώρα.
Το σημαντικό είναι οι ίδιοι οι γονείς να είναι πραγματικά πρόθυμοι να εγκαταλείψουν κάθε μέθοδο που εφάρμοζαν πριν. Για να έχει αποτέλεσμα η διαδικασία αυτή πρέπει να δεσμευτούν να εφαρμόσουν τις προτάσεις που έχουν συμφωνηθεί. Αναζητώντας από κοινού εναλλακτικές και λύσεις διδάσκουμε στα παιδιά να μοιράζονται τα συναισθήματά τους αλλά και να ακούν τα δικά μας. Συγχρόνως διδασκόμαστε και οι ίδιοι το ίδιο ακριβώς μάθημα. Παράλληλα εφοδιάζουμε τα παιδιά με τα απαραίτητα εργαλεία ώστε να συμμετέχουν ενεργά στην επίλυση προβλημάτων. Αυτό είναι εξίσου χρήσιμο τώρα αλλά και αργότερα στην ενήλικη και πιο σύνθετη ζωή τους.
