Με αφορμή ένα διαδικτυακό σεμινάριο για την κατανόηση του αυτισμού που παρακολούθησα πρόσφατα, μου κίνησε το ενδιαφέρον και την περιέργεια μία διάκριση που συνάντησα ως προς το «φύλο» του αυτισμού. Άρχισα λοιπόν να ψάχνω περισσότερο και έπεσα πάνω σε έρευνες ξένων πανεπιστημίων (βλ. αναλυτικά στις υποσημειώσεις) που δείχνουν ότι στη διάγνωση του αυτισμού (ή Διάχυτων Αναπτυξιακών Διαταραχών) κυριαρχεί το ανδρικό φύλο. Μάλιστα μία έρευνα που έγινε στην Αμερική το 2014 έδειξε ότι τα αγόρια που διαγιγνώσκονται με αυτισμό είναι 4 φορές περισσότερα σε σχέση με τα κορίτσια που λαμβάνουν την ίδια διάγνωση, ενώ για το συγγενές Σύνδρομο Asperger η αναλογία φτάνει το 10 προς 1[1]! Εντύπωση μου έκανε η αναλογία αυτή στα αδέρφια, που είναι περίπου 2-3 αγόρια προς 1 κορίτσι, μιας και πλέον η κληρονομικότητα θεωρείται από τους επιστήμονες δεδομένη. Μάλιστα η επιρροή της στις διαταραχές του φάσματος του αυτισμού φτάνει το 83% από 50% που είχε δειχθεί παλαιότερα. Αυτό σύμφωνα με έρευνα που έγινε στη Σουηδία το 2006 σε παιδιά που γεννήθηκαν το 1982 και τα αποτελέσματά της επανελέγχθηκαν το Δεκέμβριο του 2009[2].
Ωστόσο, το 2012 δημοσιεύτηκε μία διαφορετική έρευνα που διεξήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το δείγμα αποτελούνταν από αγόρια με διάγνωση αυτισμού και κορίτσια χωρίς διάγνωση με κοινές, όμως, συμπεριφορές και συμπτώματα. Τα παιδιά αυτά είχαν παρόμοια αποτελέσματα σε τεστ διάγνωσης αυτισμού. Μάλιστα, κάποια από τα κορίτσια είχαν μεγαλύτερες διαταραχές συμπεριφοράς και εντονότερες μαθησιακές δυσκολίες από τα αγόρια που συμμετείχαν στην έρευνα[3]. Οι επιστήμονες που διεξήγαγαν τις παραπάνω μελέτες, συμπεραίνουν ότι στην πραγματικότητα τα κορίτσια μπορούν εξίσου με τα αγόρια να παρουσιάσουν συμπεριφορές που εμπίπτουν στο φάσμα του αυτισμού. Μάλιστα στις «κλασικές» περιπτώσεις αυτιστικών κοριτσιών, αυτά παρουσιάζουν χαμηλότερη μη λεκτική νοημοσύνη από τα αυτιστικά αγόρια.
Αυτό που κάνει τη διάγνωση πιο δύσκολη στα κορίτσια είναι το γεγονός ότι εκ φύσεως τα κορίτσια είναι λιγότερο επιθετικά από τα αγόρια και δείχνουν να προσαρμόζονται ευκολότερα στις εκάστοτε συνθήκες. Θεωρούνται δε ότι μιμούνται συμπεριφορές και κοινωνικές δεξιότητες καλύτερα από τα αγόρια, ώστε η αλληλεπίδρασή τους με άλλα πρόσωπα να φαντάζει φυσιολογική. Εξάλλου συχνά η αδυναμία βλεμματικής επαφής, που στα αγόρια αποτελεί το κατ’ εξοχήν «καμπανάκι» για αυτισμό, στα κορίτσια μεταφράζεται ως ένδειξη ντροπαλότητας, ιδίως σε παιδιά σχολικής ηλικίας ή στην εφηβεία. Βέβαια, προκειμένου να διατηρήσει ένα κορίτσι με αυτισμό το ίδιο επίπεδο κοινωνικών δεξιοτήτων σε όλες τις περιστάσεις χρειάζεται να καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να σημειώνει πολύ διαφορετικές επιδώσεις στο σχολείο συγκριτικά με το σπίτι, με αυτές στο σχολείο να είναι συνήθως καλύτερες. Συχνά, λοιπόν, οι δάσκαλοι δεν αντιλαμβάνονται τη δυσκολία αυτή και σπανιότερα θα εκφράσουν κάποιου είδους ανησυχία για συμπεριφορές και δυσκολίες κοριτσιών σε σχέση με τα αγόρια[4].
Επιπλέον, έχουν διαμορφωθεί κοινωνικά ορισμένες πιο «γυναικείες» παθήσεις και συμπεριφορές, όπως η κατάθλιψη, o αυτοτραυματισμός, διατροφικές διαταραχές και το άγχος, που πολλές φορές αποτελούν τη μάσκα συμπεριφορών που στην πραγματικότητα αποτελούν μη διαγνωσμένο αυτισμό. Και αυτό γιατί τα κορίτσια με αυτισμό εκδηλώνουν παθητικότητα, άγχος και καταθλιπτικές τάσεις την ίδια στιγμή που τα αγόρια με αυτισμό μπορούν να είναι πιο ενεργητικά και να εκδηλώνουν εντονότερα το θυμό τους με συχνές εκρήξεις.
Η πραγματικότητα αυτή καθιστά κοινωνικά δυσκολότερη και λιγότερο αποδεκτή ακόμα και την ενήλικη πια γυναίκα με αυτισμό. Αυτό γιατί η γυναίκα είναι συνδυασμένη με την ταυτόχρονη ενασχόληση με περισσότερες δραστηριότητες (multitasking). Η προσκόλληση σε μία αυστηρά προσδιορισμένη ρουτίνα, που αποτελεί κατ’ εξοχήν γνώρισμα ατόμου με αυτισμό, ή η αδυναμία διεκπεραίωσης περισσότερων του ενός πράγματος κάθε φορά είναι ευκολότερα αποδεκτές και συνδυασμένες με τους άντρες.

[1] National Health Statistics Reports, Number 87, November 13, 2015 Estimated Prevalence of Autism and Other Developmental Disabilities Following Questionnaire Changes in the 2014 National Health Interview Survey by Benjamin Zablotsky, Ph.D. and Lindsey I. Black, M.P.H., National Center for Health Statistics; Matthew J. Maenner, Ph.D. and Laura A. Schieve, Ph.D., National Center on Birth Defects and Developmental Disabilities; and Stephen J. Blumberg, Ph.D., National Center for Health Statistics in https://www.cdc.gov/nchs/data/nhsr/nhsr087.pdf

[2] Tick  B, Bolton  P, Happé  F, Rutter  M, Rijsdijk  F.  Heritability of autism spectrum disorders: a meta-analysis of twin studies.  J Child Psychol Psychiatry. 2016;57(5):585-595.PubMedGoogle ScholarCrossref, Sven Sandin, PhD; Paul Lichtenstein, PhD; Ralf Kuja-Halkola, PhD; Christina Hultman, PhD; Henrik Larsson, PhD;Abraham Reichenberg, PhD, “The Heritability of Autism Spectrum Disorder”, in: JAMA. 2017;318(12):1182-1184. doi:10.1001/jama.2017.12141 and in: https://jamanetwork.com/journals/jama/article-abstract/2654804

[3] Dworzynski, K., Ronald, A., Bolton, P. & Happé, F. (2012) How different are girls and boys above and below the diagnostic threshold for autism spectrum disorders? J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2012 Aug;51(8):788-97.

[4] Marina Sarris, Interactive Autism Network at Kennedy Krieger Institute, “Not just for boys: when autism spectrum disorders affect girls”, in: https://iancommunity.org