Λεπτή κινητικότητα: Εξάσκηση με απλά παιχνίδια και δραστηριότητες

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΛΕΠΤΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

Ένα μεγάλο θέμα που αφορά στα παιδιά προσχολικής κυρίως ηλικίας, συχνά όμως και μεγαλύτερα, είναι η λεπτή κινητικότητα. Δεν είναι σπάνιο τα παιδιά είτε στο νηπιαγωγείο είτε και νωρίτερα να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην εκτέλεση δραστηριοτήτων που απαιτούν λεπτή κινητικότητα. Και ενώ τα περισσότερα παιδιά δεν δυσκολεύονται ιδιαίτερα στην ανάπτυξη της αδρής κινητικότητας (βλ. τρέξιμο, πήδημα κλπ), Δεν συμβαίνει το ίδιο και με τη λεπτή κινητικότητα, που απαιτεί μεγαλύτερο έλεγχο, συγκέντρωση και ακριβείς κινήσεις. Αυτό γιατί «δουλεύουν» οι μικρότεροι μύες, τους οποίους πρέπει το παιδί να μπορεί να ελέγχει αποτελεσματικά για να αποκτήσει τη σχετική επιδεξιότητα. Η λεπτή κινητικότητα μας ενδιαφέρει σαν προστάδιο εκπαίδευσης για τη χρήση του μολυβιού και την εκμάθηση της γραφής. Χρησιμεύει ωστόσο και σε πολλές καθημερινές δραστηριότητες όπως κούμπωμα ρούχων με φερμουάρ ή κουμπιά, δέσιμο παπουτσιών, χρήση μαχαιροπίρουνων στο φαγητό, χτένισμα, ζωγραφική, κατασκευές ή απλώς κράτημα μικρών αντικειμένων.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΕΞΑΣΚΟΥΝ ΤΗ ΛΕΠΤΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ

Υπάρχουν πολλές δραστηριότητες που μπορούμε να κάνουμε στο σπίτι για να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναπτύξουν επιδεξιότητα στη λεπτή κινητικότητα:

ΠΛΑΣΤΕΛΙΝΗ-ΖΥΜΑΡΙ

Η πλαστελίνη επιδέχεται αρκετές κινήσεις που βοηθάνε πολύ στην ενδυνάμωση των μυών των χεριών. Τα παιδιά μπορούν να την πιέσουν, να την μαλακώνουν, να την κόψουν και να την πλάσουν. Έτσι δυναμώνουν τα χέρια και τους μύες, αναπτύσσοντας τη λεπτή κινητικότητα.

Τα παιδιά μπορούν να φτιάξουν αντικείμενα με το ένα ή και τα δύο χέρια. Άλλα τα διαμορφώνουν πάνω σε επιφάνεια όπως λουλούδια, ήλιο και ανθρώπινες φιγούρες. Άλλα προσπαθούν να τα στηρίξουν όρθια, όπως ένα ποτήρι, ένα βάζο ή ένα πιάτο. Μπορούν να πλάσουν κουλουράκια ή κεφτεδάκια, ρολάροντας και τα δύο χέρια. Με τον τρόπο αυτό μαθαίνουν να συντονίζουν τις κινήσεις και των δύο χεριών και συγχρόνως ενδυναμώνουν τους καρπούς τους.

Μπορουμε ακομα να κρυψουμε μικρα αντικειμενα μεσα σε μια μπαλιτσα απο πλαστελινη.

Έπειτα ζητήσουμε από τα παιδιά να την αφαιρέσουν σε μικρές ποσότητες με μικρά τσιμπήματα ώσπου να αποκαλυφθεί το αντικείμενο. Υπάρχουν επίσης καλουπάκια σε διάφορα μεγέθη και σχέδια τα οποία μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα παιδιά. Με αυτά μπορούν να εξασκήσουν τους καρπούς τους λόγω της πίεσης που πρέπει να ασκήσουν στο καλούπι ώστε να σχηματιστεί το σχέδιο στην πλαστελίνη. Συγχρόνως πρέπει να βρουν το σωστό σημείο για να τοποθετήσουν το καλούπι ώστε να καλύπτει όλη την επιφάνεια της πλαστελίνης. Ακόμα μπορούμε να φτιάξουμε μπαλάκια από πλαστελίνη και να τα περάσουμε μέσα σε οδοντογλυφίδες για να φτιάξουμε σουβλάκια. Έτσι τα παιδιά μαθαίνουν να ελέγχουν την πίεση και τη δύναμη των δαχτύλων μας.

Εννοείται ότι τις ίδιες ακριβώς δραστηριότητες μπορούμε να κάνουμε και με ζυμάρι. Μάλιστα το παιδί μπορεί να μας βοηθήσει τόσο στο να αναμίξουμε τα υλικά σε ένα δοχείο όσο και στο πλάσιμο του ζυμαριού.

ΚΟΥΜΠΑΡΑΣ

Το να βάζει το παιδί κέρματα μέσα στη σχισμή ενός κουμπαρά μπορεί να βοηθήσει πολύ στην λεπτή κινητικότητα. Από τη μία μαθαίνει να τοποθετεί το κέρμα ακριβώς στο σημείο όπου βρίσκεται η σχισμή και από την άλλη να συγκρατεί στο άλλο χέρι περισσότερα κέρματα χωρίς να του πέσουν. Αντίστοιχης σημασίας είναι και το να βάζει το παιδί χάντρες ή βοτσαλάκια σε ένα μπουκάλι.

Κόβουμε, σχίζουμε και παίζουμε με διάφορα χαρτόνια.

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε γκοφρέ, κάνσον, απλό χαρτί Α4 ή οποιοδήποτε άλλο χαρτόνι ώστε το παιδί πιάνοντάς το να αντιλαμβάνεται και τη διαφορά στην υφή. Μπορούμε είτε να το κόψουμε σε μικρές και μεγάλες λωρίδες ή τετράγωνα και μετά το παιδί να το κάνει μπαλάκι. Τόσο το σκίσιμο με το χέρι όσο και η χρήση ψαλιδιού αρέσει πολύ στα παιδιά και εξασκεί αρκετά τη λεπτή κινητικότητα. Μάλιστα μπορούμε στην αρχή να το αφήνουμε να κόβει ακανόνιστα το χαρτί με το ψαλίδι και αφού κατακτήσει την κίνηση αργότερα να κόβει καθορισμένα σχήματα και λωρίδες. Μπορούμε μάλιστα να έχουμε διαφορετικά χρώματα χαρτί, ώστε το παιδί να μην βαριέται. Έπειτα μπορούμε να φτιάξουμε κάποια κατασκευή με τα μπαλάκια π.χ. να τα κολλήσουμε σε κάποια επιφάνεια ή σε κάποιο ρολό από χαρτί υγείας που μετά να το μετατρέψουμε σε μολυβοθήκη. Εάν ο τελικός στόχος του παιχνιδιού είναι το κολλάζ το παιδί έχει περισσότερες πιθανότητες να δείξει ενδιαφέρον στην όλη διαδικασία και να συμμετέχει πιο ενεργά.

ΑΥΤΟΚΟΛΛΗΤΑ

Τα αυτοκόλλητα αποτελούν μια πολύ καλή εξάσκηση για τη λεπτή κινητικότητα. Απαιτούνται προσεκτικές κινήσεις για να ξεκολλήσει το παιδί σωστά το αυτοκόλλητο χωρίς να το σκίσει και φυσικά για να το κολλήσει μετά στο σωστό σημείο εντός του πλαισίου.

ΜΑΝΤΑΛΑΚΙΑ:

Τα μανταλάκια βοηθάνε το παιδί να μάθει να χρησιμοποιεί τα τρία δάχτυλα με τα οποία πιάνουμε το μολύβι. Μπορούμε να ζητήσουμε από το παιδί να πιάσει με το μανταλάκι αρχικά ένα και στη συνέχεια του παιχνιδιού όλο και περισσότερα χαρτόνια. Εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιεί το μανταλάκι σαν λαβίδα ώστε να μεταφέρει χαρτόνια από ένα δοχείο σε άλλο. Και φυσικά μπορεί το παιδί να μας βοηθήσει με το άπλωμα της μπουγάδας βάζοντας εκείνο τα μανταλάκια στα ρούχα.

ΣΥΝΔΕΤΗΡΕΣ

Μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα δραστηριότητα είναι να χρησιμοποιούν τα παιδιά συνδετήρες και να προσπαθούν να σχηματίσουν αλυσίδες με αυτούς. Εναλλακτικά μπορούν να τους τοποθετούν σε χαρτί. Ειδικά αν χρησιμοποιήσουμε συνδετήρες σε διάφορα χρώματα μπορούμε να κάνουμε ακόμα πιο ενδιαφέρον το παιχνίδι προτρέποντας το παιδί να χρησιμοποιεί τα χρώματα εναλλάξ.

ΛΑΔΟΠΑΣΤΕΛ (κηρομπογιά)

Το παιδί μπορεί να χρησιμοποιήσει το λαδοπαστέλ για να ζωγραφίσει με δύο διαφορετικούς τρόπους: Είτε με τη μύτη είτε με ολόκληρη την επιφάνεια της κηρομπογιάς ώστε να κάνει διαφορετικές κινήσεις κάθε φορά. Και με τους δύο τρόπους η λεπτή κινητικότητα εξασκείται κάλλιστα. 

ΧΑΝΤΡΕΣ ή ζυμαρικά με τρύπες

Μπορούμε να δώσουμε στο παιδί ένα κορδόνι ή σπάγκο και κοφτό μακαρονάκι ή χάντρες ώστε να τα περάσει στο κορδόνι. Φτιάχνουμε έτσι κολιέ, βραχιόλια και διάφορα άλλα στολίδια είτε για να διακοσμήσουμε το χώρο είτε για να τα φορέσουμε. Ακόμα μία ευχάριστη και συγχρόνως καλή άσκηση για τη λεπτή κινητικότητα.

ΒΙΔΩΜΑ-ΞΕΒΙΔΩΜΑ

Τα πλαστικά εργαλεία με τα οποία το παιδί παριστάνει ότι βιδώνει και ξεβιδώνει βοηθούν το παιδί να εξασκεί τα χέρια και τα δάχτυλα. Το ίδιο βοηθάει και το βίδωμα- ξεβίδωμα καπακιών από μπουκάλι ή μεγαλύτερο σκεύος.

ΑΦΡΟΣ ΞΥΡΙΣΜΑΤΟΣ

Ένα λίγο «βρώμικο» αλλά αστείο παιχνίδι είναι να τοποθετούμε σε καλυμμένη επιφάνεια (π.χ. τραπέζι) ή σε κάποιο τζάμι ένα μπαλάκι αφρού ξυρίσματος. Ζητάμε από το παιδί να το απλώσει με το χέρι ώστε να γίνει επίπεδο και έπειτα να σχηματίσει φιγούρες ή γράμματα. Μετά μπορούμε να του δείξουμε πώς να το καθαρίσει με σφουγγάρι, χωρίς να κουνήσει τους ώμους του παρά μόνο τα χέρια του από το μπράτσο και κάτω.

ΠΙΝΕΛΑ- ΝΕΡΟΜΠΟΓΙΕΣ-ΔΑΧΤΥΛΟΜΠΟΓΙΕΣ

Μπορούμε να πάρουμε ένα καβαλέτο ή ένα μεγάλο χαρτί και να το τοποθετήσουμε σε μία επιφάνεια. Έπειτα δείχνουμε στο παιδί πώς να χρησιμοποιήσει το πινέλο και να το βουτήξει στη νερομπογιά ώστε να ζωγραφίσει πάνω στο χαρτί. Αρχικά του ζητάμε να τραβάει γραμμές από τη μία πλευρά του χαρτιού ως την άλλη. Έπειτα μπορούμε να του ζητήσουμε να κάνει κύκλους και σταδιακά και άλλα σχήματα. Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και με τα δάχτυλα. Τα παιδιά χρησιμοποιούν τα δάχτυλά τους ως πινέλα για να ζωγραφίσουν πάνω σε χαρτί. Είναι μια διασκεδαστική δραστηριότητα που απαιτεί δεξιότητα και συντονισμό των χεριών και των δαχτύλων.

ΟΣΠΡΙΑ

Χρησιμοποιούμε φασόλια, φακές ή ρεβίθια για να φτιάξουμε μωσαϊκά πάνω σε χαρτόνι. Μπορούμε να κόψουμε το χαρτόνι σε ό,τι σχήμα θέλουμε και να προτρέψουμε το παιδί να κολλήσει επάνω τα όσπρια. Το παιδί εξασκεί τα δάχτυλά του λόγω της διαφοράς του μεγέθους που έχουν τα όσπρια μεταξύ τους.

ΞΕΦΥΛΛΙΣΜΑ -ΔΙΠΛΩΜΑ ΧΑΡΤΙΟΥ

Μία πολύ απλή δραστηριότητα είναι το ξεφύλλισμα βιβλίων, κατά το οποίο το παιδί πρέπει να δουλέψει με τα δάχτυλα ώστε να πιάσει ένα ή περισσότερα φύλλα και να τα γυρίσει για να πάει στο επόμενο. Το ίδιο απλό είναι και το δίπλωμα του χαρτιού στα δύο και στα τέσσερα. Σαν επέκταση του διπλώματος μπορούμε να ζητήσουμε από το παιδί να μας βοηθήσει να τυλίξουμε ένα δώρο, όπου οι κινήσεις διπλώματος γίνονται πιο λεπτές και σύνθετες. Ακόμα πιο ενδιαφέρον και διασκεδαστικό για τα παιδιά είναι το να ξετυλίγουν πακέτα.

 ΤΟΥΒΛΑΚΙΑ

Τα τουβλάκια είναι ένα πολύ κλασικό και αγαπητό παιχνίδι για τα παιδιά. Τα βοηθάει να εξασκήσουν τη λεπτή κινητικότητα καθώς προσπαθούν να ενώσουν τα τουβλάκια προκειμένου να σχηματίσουν κάτι και αντίστοιχα όταν θέλουν μετά να ξεχωρίσουν τα ενωμένα κομμάτια. Συγχρόνως εξασκούν τη συγκέντρωση και την παρατηρητικότητά τους.

ΖΑΡΙ

Το ρίξιμο των ζαριών αποτελεί συστατικό πολλών επιτραπέζιων παιχνιδιών. Πέρα από την εξοικείωση με βασικές μαθηματικές έννοιες, βοηθάει και στη λεπτή κινητικότητα λόγω της συγκεκριμένης κίνησης που πρέπει να κάνει το παιδί ώστε να ρίξει τα ζάρια.

ΠΑΙΖΟΥΜΕ ΜΕ ΤΑ ΔΑΧΤΥΛΑ-ΔΑΧΤΥΛΟΚΟΥΚΛΕΣ

Αρχικά μαθαίνουμε στο παιδί να δείχνει αντικείμενα με το δάχτυλό του ή να δείχνει εικόνες από ένα βιβλίο. Τα λίγο μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να απομονώσουν τα δάχτυλα, αγγίζοντας με τον αντίχειρα του ίδιου χεριού τις άκρες όλων των δαχτύλων διαδοχικά. Μπορούν να δημιουργήσουν ακόμα θηλιές με τα δάχτυλα κλείνοντας τον αντίχειρα με το δείκτη, βάζοντας τη μία μέσα στην άλλη εναλλάξ. Έπειτα μπορούμε να μάθουμε στο παιδί να σχηματιζει με τα δάχτυλα διάφορα σήματα (π.χ. νίκης, καρδιά, αράχνη κλπ) ή ακόμα και σκιές στον τοίχο ή πίσω από μία κουρτίνα. Αφού έχουμε κατακτήσει το στάδιο της επεξεργασίας των δαχτύλων μπορούμε να παίξουμε και με δαχτυλόκουκλες. Αυτές μπαίνουν στα δάχτυλα του χεριού. Η χρήση τους βοηθά στην εξάσκηση των δαχτύλων, του καρπού και φυσικά της φαντασίας που θα δημιουργήσει την ιστορία που συνοδεύει το παιχνίδι!

Με τα δαχτυλα μπορουμε ακομα να γραψουμε πανω σε διαφορα υλικα.

Πέρα από τον αφρό ξυρίσματος και τις δαχτυλομπογιές που αναφέραμε παραπάνω, μπορούμε να γράψουμε με τα δάχτυλα στην άμμο, σε ρύζι, φακές ή και μεγαλύτερα όσπρια και φυσικά σε ένα θολωμένο τζάμι.

ΠΑΖΛ

Τα πάζλ είναι ακόμα μία πολύ καλή δραστηριότητα εξάσκησης της λεπτής κινητικότητας. Για μικρότερα παιδιά ξεκινάμε με ενσφηνώματα και σταδιακά πάμε σε κανονικά. Αρχικά με λίγα και μεγάλα κομμάτια και σταδιακά μικρότερα και περισσότερα. Επίσης συνήθως ξεκινάμε με ξύλινα και σταδιακά μεταβαίνουμε σε χαρτονένια. 

ΝΤΥΣΙΜΟ- ΤΑΚΤΟΠΟΙΗΣΗ ΡΟΥΧΩΝ.

Από τις πιο καθημερινές και αναγκαίες δραστηριότητες είναι το ντύσιμο. Το να βάζει και να βγάζει το παιδί τα ρούχα του είναι η βασικότερη «δουλειά» που εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία. Επιπλέον, όμως, μέσα από το ντύσιμο το παιδί εξασκείται να κουμπώνει κουμπιά από το παντελόνι του ή φερμουάρ από τη ζακέτα του. Έπειτα μπορούμε να του μάθουμε να κρεμάει τα ρούχα του σε κρεμάστρα και να τα διπλώνει ώστε να τα τακτοποιήσει. Συνδυασμός λεπτών κινήσεων και φυσικά εκπαίδευση στο να τακτοποιεί τα πράγματά του και να αυτοεξυπηρετείται.

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΕ ΠΛΑΙΣΙΟ-ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ ΣΧΕΔΙΟΥ-ΠΡΟΓΡΑΦΗ

Ακόμα μία δραστηριότητα που εξασκεί πολύ τους λεπτούς μύες των χεριών είναι η ζωγραφική σε συγκεκριμένο πλαίσιο, όπου το παιδί προσπαθεί να ζωγραφίζει εντός αυτού και να μην υπερβεί τις γραμμές. Ακόμα πιο δύσκολο είναι το να προσπαθήσει να αντιγράψει ένα σχέδιο που βλέπει σε εικόνα. Υπάρχουν και άλλες ασκήσεις που εντάσσονται στην προγραφή όπως το να ενώνεις τελείες ή διακεκομμένες γραμμές με το μολύβι ώστε να σχηματίσεις μία εικόνα ή ένα γράμμα ή να μαυρίζεις πλαίσια ώστε πάλι να σχηματιστεί μία παράσταση και οι λαβύρινθοι, όπου ακολουθείς με το μολύβι μία διαδρομή για να φτάσεις σε ένα σημείο. Μπορεί κανείς εύκολα να βρει στο διαδίκτυο φύλλα με τέτοιες δραστηριότητες, όπως και βιβλία δραστηριοτήτων προγραφής κατάλληλα τόσο για γονείς όσο και για εκπαιδευτικούς.

ΦΤΙΑΧΝΟΥΜΕ ΠΥΡΓΟΥΣ

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αρχικά τουβλάκια, και έπειτα κέρματα ή επίπεδα κουμπιά για να σχηματίζουμε πύργο. Τοποθετούμε τα κέρματα ή κουμπιά το ένα πάνω στο άλλο, για βελτίωση της επιδεξιότητας και της σταθερότητας του χεριού.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΚΟΥΤΑΛΙ

Το κουτάλι μπορεί το παιδί να το χρησιμοποιήσει τόσο για να φάει όσο και για να παίξει. Η προσπάθεια να κάνει συντονισμένες κινήσεις ώστε να βάλει το φαγητό στο κουτάλι και έπειτα στο στόμα είναι αρκετά βοηθητική. Το ίδιο ισχύει και όταν κατά το παιχνίδι το παιδί χρησιμοποιεί κουτάλι ώστε να τοποθετήσει μικρά αντικείμενα μέσα σε αυτό και έπειτα να τα μεταφέρει σε ένα άλλο δοχείο από το αρχικό.

Καλαμάκια.

Ανοίγουμε τρύπες σε ένα παλιό κουτί και προτρέπουμε το παιδί να τοποθετήσει εκεί καλαμάκια διάφορου χρώματος δημιουργώντας τη δική του κατασκευή. Μπορούμε ακόμα να προσπαθήσουμε να ενώσουμε περισσότερα καλαμάκια μεταξύ τους τοποθετώντας την άκρη του ενός μέσα στο άλλο και να φτιάξουμε διάφορες κατασκευές.

ΑΛΛΕΣ ΑΠΛΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Άλλες καθημερινές και απλές δραστηριότητες που επίσης βοηθούν στη λεπτή κινητικότητα είναι:

-Ξύσιμο μολυβιού με ξύστρα

-Σβήσιμο με γόμα

– Δέσιμο φιόγκου ή κόμπου με κορδέλες ή κορδόνια

-Πέρασμα λάστιχων από μπουκάλι ή ποτήρι

-Άδειασμα νερού από ένα ποτήρι σε άλλο

-Παιχνίδι με σβούρα

-Πιέζουμε πινέζες σε αφρώδες υλικό

-Πλύσιμο προσώπου και χεριών.

-Το ποντίκι του υπολογιστή (παίζοντας εκπαιδευτικά παιχνίδια στον υπολογιστή όπως παζλ, χρωματισμό εικόνας, όμοιες κάρτες κλπ).