Η εργασία από το σπίτι, γνωστή πια ως τηλεργασία, για μια μερίδα εργαζομένων ήταν και θα είναι πάντα μία πραγματικότητα.
Για την πλειοψηφία, όμως, έχει αποτελέσει τη νέα αναγκαιότητα λόγω της έξαρσης του κορονοϊού και των μέτρων πρόληψης και προστασίας. Πλέον ιδιωτικός και δημόσιος τομέας έχουν υποχρεωθεί να την υιοθετήσουν στο μέγιστο δυνατό ποσοστό των εργαζομένων. Και κάπως έτσι έχουν βρεθεί πολλές εργαζόμενες μαμάδες αλλά και πολλοί μπαμπάδες να δουλεύουν από το σπίτι. Και μάλιστα, μιας και τα σχολεία είναι κλειστά αρκετό καιρό τώρα, με τα παιδιά στο σπίτι.
Για πολλούς η νέα αυτή πραγματικότητα με την τηλεργασία ήταν μια πολύ ευχάριστη εξέλιξη.
Αυτό γιατί τους έδωσε την ευκαιρία να βλέπουν περισσότερο τα παιδιά τους και να περνάνε περισσότερο ποιοτικό χρόνο μαζί τους. Για κάποιους άλλους δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Το γεγονός ότι βρίσκονται στο σπίτι με φυσική παρουσία δεν τους καθιστά και διαθέσιμους. Όταν πρέπει να μεταφερθούν στο σπίτι οι συνθήκες ενός γραφείου, ο εργαζόμενος γονέας χρειάζεται συγκέντρωση, ησυχία, απομόνωση, να μην αποσπάται η προσοχή του σε κρίσιμες στιγμές. Δεν είναι απαραίτητο ότι μπορεί να διακόψει μια τηλεφωνική συνομιλία ή μια εργασία ανά πάσα στιγμή.
Είναι πολλοί οι παράγοντες που μπορεί να καταστήσουν την τηλεργασία ευχή ή και κατάρα για τον εργαζόμενο γονιό.
Πρώτα πρώτα δεν έχουν όλες οι δουλείες τις ίδιες απαιτήσεις. Υπάρχουν δουλειές που παρέχουν μια σχετική ευελιξία και ελαστικότητα ως προς το χρόνο διεκπεραίωσης κάθε δραστηριότητας και άλλες που δεν έχουν τέτοια περιθώρια γιατί λειτουργούν με προθεσμίες ή γενικότερα κυριαρχεί το «επείγον». Επίσης υπάρχουν δουλειές που απαιτούν διαρκή επικοινωνία μέσω διαδικτυακών συναντήσεων, τηλεφωνικών συνομιλιών ή ακόμα και οι υπηρεσίες αμιγώς τηλεφωνικής εξυπηρέτησης, όπου απαιτείται να είναι κανείς δεσμευμένος σε όλο το εύρος του ωραρίου του ή οποτεδήποτε του ζητηθεί.
Πέραν των απαιτήσεων της κάθε εργασίας είναι και οι συνθήκες στο σπίτι που δυσκολεύουν ή διευκολύνουν την τηλεργασία.
Είναι διαφορετικό να έχει κάποιος ένα παιδί και διαφορετικό να έχει περισσότερα. Όπως επίσης είναι διαφορετικό να έχει κάποιος ένα βρέφος, ένα νήπιο ή ένα παιδί σχολικής ηλικίας ή έφηβο. Κάθε ηλικία έχει και διαφορετικά επίπεδα αυτονομίας και αυτοεξυπηρέτησης, όπως και κατανόησης, αντίληψης και συνεννόησης.
Επίσης ένα παιδί σίγουρα δεν μπορεί να κάνει την ίδια φασαρία που θα κάνουν δύο ή περισσότερα παιδιά.
Από την άλλη, όμως, ένα παιδί δυσκολότερα θα απασχοληθεί μόνο του για πολλή ώρα, όταν δεν έχει άλλη παρέα πέρα από το γονιό που εργάζεται στο σπίτι. Απεναντίας τα περισσότερα παιδιά ναι μεν είναι πιο θορυβώδη, ωστόσο είναι και πιθανότερο να απασχοληθούν μόνα τους για περισσότερη ώρα επειδή θα παίξουν μεταξύ τους, θα αφήσουν ένα παιχνίδι και θα πιάσουν το επόμενο, οπότε δεν έχουν ανάγκη από τη διαρκή παρέμβασή μας.
Πώς θα καταφέρουμε να «επιβιώσουμε» όλοι στην οικογένεια με την τηλεργασία;
Πώς θα συνδυάσουμε τηλεργασία, μητρότητα, νοικοκυριό και κάθε άλλη υποχρέωση που καλούμαστε να διεκπεραιώσουμε στον ίδιο χώρο και χρόνο; Κατ’ αρχάς είναι σημαντικό να διατηρήσουμε το πρόγραμμα και τη ρουτίνα που είχαμε προ καραντίνας, στο βαθμό του εφικτού πάντα. Το γεγονός ότι δουλεύουμε από το σπίτι δεν θα πρέπει να μας ξεγελά και να απασχολούμαστε με την εργασία μας για περισσότερο χρόνο σε σχέση με πριν. Κάτι τέτοιο και μας στερεί το χρόνο που αναλογεί στα παιδιά και τις υπόλοιπες υποχρεώσεις αλλά και μας βγάζει από την εργασιακή μέρα πιο κουρασμένους με αποτέλεσμα να μην έχουμε αντοχές να αφιερώσουμε χρόνο στα παιδιά.
Πέραν τούτου, και το πρόγραμμα των παιδιών δεν είναι καλό να διαταράσσεται.
Καλό είναι να παραμείνουν σταθερά και αμετάβλητα κάποια πράγματα. Οι ώρες των γευμάτων, του μεσημεριανού ύπνου και οι λοιπές δραστηριότητες (δημιουργική-εκπαιδευτική απασχόληση, μελέτη-σχολικές υποχρεώσεις, ελεύθερο παιχνίδι). Το γεγονός ότι βρισκόμαστε σε τηλεργασία, δε σημαίνει πως μπορούμε να αφήνουμε τα παιδιά ανεξέλεγκτα σχετικά με το πώς θα περνάνε τη μέρα τους και το πότε θα κάνουν τις όποιες δραστηριότητες και υποχρεώσεις τους.
Προφανώς δεν γίνεται να παίζουν όλη μέρα και να μην μελετήσουν για τα μαθήματά τους.
Ούτε να βλέπουν πολλές ώρες τηλεόραση. Ούτε όμως, αν μιλάμε για μικρότερα παιδιά που χρειάζονται μεγαλύτερη παρέμβαση, να τα αφήσουμε χωρίς ερεθίσματα, παιχνίδια και δραστηριότητες αναμένοντας να βρουν τρόπο να απασχοληθούν μόνα τους. Εδώ χρειάζεται να τους εξασφαλίσουμε εμείς την απαραίτητη γκάμα παιχνιδιών και δραστηριοτήτων που θα τα κρατήσει απασχολημένα για αρκετή ώρα, με τις απαραίτητες εναλλαγές, και συγχρόνως δημιουργικά και όχι παθητικά.
Οι ειδικοί προτείνουν να μιλήσουμε στα παιδιά για την τηλεργασία.
Να τους εξηγούμε ότι τις ώρες που βρισκόμαστε στο σπίτι αλλά εργαζόμαστε δεν θα είναι εύκολο να ανταποκρινόμαστε πάντοτε άμεσα στα αιτήματά τους. Όταν έχουμε να κάνουμε με μεγαλύτερα παιδιά που είναι σε θέση να κατανοήσουν, να αντιληφθούν και να συνεργαστούν με τις συνθήκες τηλεργασίας του γονιού, τα πράγματα είναι ευκολότερα. Τότε είναι δυνατό να ορίσουμε εκ των προτέρων σε ποιες περιπτώσεις πρέπει τα παιδιά να περιμένουν ώσπου να είμαστε πραγματικά σε θέση να διακόψουμε προκειμένου να ανταποκριθούμε στο αίτημά τους.
Μπορούμε επίσης να κάνουμε μία λίστα με όσες περιπτώσεις θεωρούμε μη επιδεκτικές αναμονής.
Κάτι που μπορεί να βοηθήσει και να είναι ταυτόχρονα διασκεδαστικό, είναι να επινοήσουμε έναν κώδικα επικοινωνίας χρησιμοποιώντας νοήματα, χειρονομίες ή «κωδικές» λέξεις που να σημαίνουν μια ανάγκη ή μια κατάσταση που επιβάλλουν να διακόψουμε την εργασία και να ανταποκριθούμε σε αυτήν.
Τι γίνεται όμως με τα μικρότερα παιδιά;
Όταν τα επίπεδα αυτονομίας είναι μικρότερα, η κατανόηση και η υπομονή ακόμα δεν έχουν εμπεδωθεί και δεν μπορούμε να τα αξιώσουμε. Ξέρουμε όλοι πως τα μικρότερα παιδιά, νηπιακής και ακόμα περισσότερο βρεφικής ηλικίας δεν είναι σε θέση να ελέγξουν τις ανάγκες τους ούτε να συμμεριστούν την μη διαθεσιμότητά μας. Γνωρίζουν και κατανοούν μόνο το εγώ τους και το θέλω τους και αυτό είναι απόλυτα συμβατό με την αναπτυξιακή τους φυσιολογία.
Εκεί χρειάζεται περισσότερη υπομονή και προσπάθεια από μέρους μας αλλά κυρίως περισσότερη ευρηματικότητα.
Χρειάζεται να εντοπίσουμε και να συγκεντρώσουμε τα «κουμπιά» των παιδιών μας και να τα αξιοποιήσουμε στο έπακρο. Κυρίως θα πρέπει να αξιοποιήσουμε στο έπακρο τις ώρες που μπορούν και χωρίς εμάς. Αν πχ ένα παιδί έχει κάποια αγαπημένη δραστηριότητα με την οποία μπορεί να απασχοληθεί μόνο του και με ασφάλεια για αρκετή ώρα τότε σαφώς αυτή η ώρα δεν θα πρέπει να πηγαίνει χαμένη.
Καλό είναι να συγκεντρώσουμε όσες περισσότερες γίνεται τέτοιου είδους επιλογές.
Έτσι τα παιδιά μας θα απασχολούνται δημιουργικά και διασκεδαστικά ώστε να μπορούμε να εργαστούμε. Πλαστελίνες, χρωμοσελίδες, μπλοκ ζωγραφικής με ξυλομπογιές, παζλ, τουβλάκια, ακόμα και κουτάλες και κατσαρόλες μπορούν να κρατήσουν ένα μικρό παιδί απασχολημένο για αρκετή ώρα. Βέβαια όσο μπορούμε καλό είναι να κάνουμε συχνά διαλείμματα λίγων λεπτών ώστε να επιβλέπουμε ότι όλα είναι εντάξει και το παιδί ασφαλές και να το καθοδηγούμε σε μια επόμενη δραστηριότητα όταν έχει βαρεθεί την προηγούμενη. Σε αυτά τα διαλείμματα καλό είναι είτε να παίζουμε λίγο και εμείς με το παιδί είτε να μιλήσουμε μαζί του. Αυτό που λειτουργεί σε εμάς είναι να ξεκινήσουμε μαζί μια δραστηριότητα και να αποχωρήσω διακριτικά όταν έχουν απορροφηθεί και δεν με αναζητούν πια.
Επιπλέον, χρειαζόμαστε ευελιξία στο πώς θα εξηγήσουμε γιατί δεν είμαστε διαθέσιμοι για παιχνίδι ή ικανοποίηση κάποιου αιτήματος ανά πάσα στιγμή.
Όσοι έχουμε μικρά παιδιά ξέρουμε καλά πως έχουν τη μαγική ικανότητα να μας ζητάνε πάντα τις στιγμές που είναι σχεδόν αδύνατον να ανταποκριθούμε. Είτε θα γκρινιάξουν είτε θα αρνηθούν την αδυναμία μας είτε θα επιμείνουν στο ότι μας χρειάζονται επειγόντως. Ή ακόμα θα αρχίσουν μία σειρά από ερωτήσεις σχετικά με το τι κάνουμε, γιατί το κάνουμε, για πόση ώρα θα το κάνουμε, πότε θα τελειώσουμε και πότε θα μπορούμε να ασχοληθούμε μαζί τους.
Προσωπικά όταν επιχειρώ να εξηγήσω ότι δουλεύω και χρειάζομαι ησυχία μαζεύονται και τα τρία μαζί για ερωτήσεις και αιτήματα!
Επομένως αποφεύγω τις βαρύγδουπες δηλώσεις και εξηγήσεις. Συνήθως τα μαζεύω στο δωμάτιό τους και δίνω στο καθένα αυτό με το οποίο θέλει να ασχοληθεί (ζωγραφική, πλαστελίνη, τουβλάκια, παζλ κλπ). Όταν πια καθένας έχει πέσει με τα μούτρα στη δημιουργία του αποχωρώ διακριτικά και πηγαίνω στον υπολογιστή μου. Σίγουρα μετά από λίγο θα βαρεθούν, θα μαλώσουν ή θα θελήσουν να παρατήσουν αυτό που κάνουν για κάτι άλλο, να ανταλλάξουν ή και να παίξουν μαζί κάτι τελείως διαφορετικό. Όσο βλέπω ότι τα βρίσκουν μεταξύ τους δεν επεμβαίνω. Θα επέμβω άμα αρχίσουν να μαλώνουν ή αν έχουν βαρεθεί και έρχονται σε μένα για να κάνουμε κάτι μαζί.
Για αρχή θα πρέπει να μαζέψουμε και να βάλουμε στη θέση του ό,τι δεν χρησιμοποιούν πλέον.
Έπειτα θα παίξω μαζί τους για λίγα λεπτά ή, αν δεν μπορώ, θα τους αναθέσω να φτιάξουν κάτι (ζωγραφιά, παζλ, κατασκευή κλπ) για να μου το προσφέρουν μόλις το τελειώσουν. Έτσι θα εξασφαλίσω κάποια λεπτά ακόμα ώστε να ολοκληρώσω κάτι μέχρι να είμαι σε θέση για διάλειμμα. Βρίσκουν αρκετά δελεαστικό το να βάλουμε κάποιο στόχο. Να ολοκληρωθεί πχ μια κατασκευή για να τη χρησιμοποιήσουμε στο παιχνίδι. Γενικώς όταν βάζουμε το σενάριο στο παιχνίδι, έχουμε περισσότερες πιθανότητες αυτό να διαρκέσει παραπάνω και να τους κρατήσει απορροφημένους ουσιαστικά.
Χαίρομαι που προς το παρόν έχω μια σχετική ευελιξία με τις ώρες.
Μπορώ να μεταφέρω πράγματα σε ώρες πιο ήσυχες, όπως το μεσημέρι που θα ξαπλώσουν, στο βαθμό που δεν μιλάμε για κάτι επείγον. Επίσης προς στιγμήν καταφέρνω να έχω ελεύθερα τα απογεύματα από κάποια ώρα και μετά ώστε δεν χρειάζεται να δεσμεύω όλη την ημέρα. Συνήθως μέχρι νωρίς το απόγευμα έχω καταφέρει να ολοκληρώσω τις εκκρεμότητές μου και εξασφαλίζω μαζεμένο χρόνο για τα παιδιά. Για βόλτα, παιχνίδι, κουβεντούλα ή ακόμα και δουλειές που μπορούν να γίνουν με τη συμμετοχή τους ή απλώς την παρουσία τους.
Ένα άλλο πράγμα που με έχει βοηθήσει αρκετά στη διαχείριση του χρόνου είναι να επιλέγω για τις καθημερινές εύκολα φαγητά.
Είτε με κάποια προεργασία από την προηγούμενη είτε με επιλογή γευμάτων που απαιτούν λιγότερη διαδικασία παρασκευής (π.χ. όσπρια, κρεατικά που γίνονται στη χύτρα ή στη γάστρα) καταφέρνω συνήθως να μαγειρεύω πρωινές ώρες παράλληλα με την ώρα του πρωινού ή δεκατιανού των παιδιών ή σε κάποιο ενδιάμεσο διάλειμμα. Τις περισσότερες φορές επιδιώκω να μαγειρέψω ποσότητα που θα μου εξασφαλίσει φαγητό και για την επόμενη μέρα ή έστω να χρειαστώ ένα μικρό συμπλήρωμα ή συνοδευτικό.
Και όταν ο φόρτος εργασίας είναι τέτοιος που δεν αφήνει πολλά περιθώρια για διαλείμματα τι κάνουμε;
Δεν αλλάζουν και πολλά. Ίσως η εναλλαγή δραστηριοτήτων να είναι συχνότερη ή και αντίστροφα. Μπορεί να αφήσω να απασχοληθούν περισσότερο με το αγαπημένο τους παιχνίδι σε βάρος κάποιας πιο εκπαιδευτικής δραστηριότητας για να εξασφαλίσω περισσότερη ώρα ησυχίας. Ασφαλώς έχει χρειαστεί και να τους βάλω κάποιο παιδικό πρόγραμμα ή εκπαιδευτικό βίντεο στην τηλεόραση. Σε γενικές γραμμές ωστόσο την αποφεύγω ή διατηρώ τη χρήση της σε ελεγχόμενα όρια. Ευτυχώς για την ώρα ήταν ελάχιστες οι φορές που κατέφυγα σε αυτή τη λύση και ελπίζω έτσι να συνεχιστεί και το επόμενο διάστημα.
Και όταν έχεις ένα παιδάκι που η μοναδική του συντροφιά είναι ο γονιός που κάνει τηλεργασία;
Που μη έχοντας άλλη παρέα διεκδικεί πιο έντονα το χρόνο σου και θέλει να κάνει τα πάντα μόνο μαζί σου; Άλλη ανάγκη για φαντασία και ευρηματικότητα και αυτή η περίπτωση. Προφανώς εξαντλείς κάθε περιθώριο απασχόλησης με διάφορες δραστηριότητες και ψάχνεις οτιδήποτε μπορεί να το κρατήσει απασχολημένο για όσο περισσότερη ώρα γίνεται. Προσωπικά θεωρώ την τηλεργασία με ένα παιδί πιο δύσκολη ακριβώς για αυτό το λόγο.
Ίσως να ήταν χρήσιμο εδώ ένα πιο μεθοδευμένο παιχνίδι ρόλων.
Να εντάξουμε δηλαδή το παιδί στο παιχνίδι «δουλειά». Να παριστάναμε δηλαδή ότι παίζουμε μαζί και ότι δουλεύουμε μαζί. Να το αφήσουμε να φέρει στο χώρο που βρισκόμαστε κάποια παιχνίδια που μπορεί να χρησιμοποιήσει ως τηλέφωνο, υπολογιστή, τετράδια κλπ και να παριστάνει ότι εργάζεται ακριβώς όπως εμείς. Στο πλαίσιο του παιχνιδιού είναι και ευκολότερο να κάνει ησυχία ιδίως αν ο ρόλος του απαιτεί λόγου χάρη να μιλάει χαμηλόφωνα ή ψιθυριστά.
Λένε πως στην τηλεργασία είναι σημαντικό να είμαστε απομονωμένοι σε ένα χώρο μη προσβάσιμο στα παιδιά.
Έτσι κρατάμε όσο πιο αυστηρά γίνεται τις συνθήκες εργασίας του επαγγελματικού μας χώρου. Βέβαια και αυτό προϋποθέτει ότι το ή τα παιδιά μπορούν να κατανοήσουν και να σεβαστούν το πλαίσιο αυτό. Όσο πιο μεγάλα είναι τα παιδιά μας τόσο πιο εύκολο είναι να κάνουμε τις συνθήκες εργασίας στο σπίτι να προσομοιάζουν με αυτές έξω από αυτό. Όσο μικρότερα και πιο εξαρτημένα είναι τα παιδιά, τόσο λιγότερο είναι αυτό εφικτό. Εδώ η ευελιξία και η προσαρμοστικότητα είναι πιθανότερο να μας βοηθήσουν να δουλέψουμε σε σχέση με την προσπάθεια να εξασφαλίσουμε περιβάλλον χωρίς περισπασμούς.
Εννοείται πως όποια βοήθεια υπάρχει από άλλους φροντιστές είναι ευπρόσδεκτη.
Εννοείται πως όταν είναι διαθέσιμος και ο άλλος γονιός τα πράγματα είναι ευκολότερα. Όταν όμως αυτές οι εναλλακτικές απουσιάζουν, αυτό που μετράει είναι να γινόμαστε ευρηματικοί. Να εντοπίσουμε αυτό που λειτουργεί με βάση τα δικά μας παιδιά, το χαρακτήρα τους και το γενικότερο μοτίβο του σπιτιού μας και της οικογένειάς μας.
Ακόμα μία περίπτωση που τολμώ να πω πως συνταγές δεν υπάρχουν.
Κάτι που λειτουργεί στο ένα παιδί δεν λειτουργεί στο άλλο. Ένα παιδί που έχει μάθει να παίζει κυρίως με το γονιό που περνάει τον περισσότερο χρόνο μαζί του, δύσκολα θα δεχτεί να απασχοληθεί μόνο του. Αντιθέτως ένα παιδί που έχει συνηθίσει να αφιερώνει χρόνο σε δραστηριότητες μόνο του θα φανεί πιο προσαρμοστικό. Ένα παιδί που έχει τις οθόνες στην καθημερινότητά του ίσως να τις αποζητά περισσότερο, ιδίως αν ο γονιός δεν αντιτείνει κάτι εναλλακτικό.
Από την άλλη, το δικό μας άγχος για το πως θα καταφέρουμε να συνδυάσουμε την τηλεργασία με τα παιδιά στο σπίτι, γίνονται αντιληπτά από αυτά.
Έτσι εκδηλώνουν και τα ίδια αναστάτωση και διεκδικούν την παρουσία μας περισσότερο όσο τονίζουμε την αδυναμία μας να την παρέχουμε. Αν εμείς καταφέρουμε να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και να δούμε την αλλαγή αυτή ως κάτι το φυσιολογικό, το ίδιο θα συμβεί και με τα παιδιά. Όσο πιο εύκολα προσαρμοστούμε εμείς με την τηλεργασία, τόσο πιο εύκολα θα τη δεχτούν και τα παιδιά.
Εν ολίγοις, χρειάζεται από μέρους μας, μια εκ νέου οργάνωση.
Μία προσπάθεια να μείνουν κατά το δυνατόν αμετάβλητοι οι ρυθμοί του σπιτιού, ιδίως το πρόγραμμα των παιδιών. Έπειτα χρειάζεται να ρυθμίσουμε το δικό μας χρόνο ώστε να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε σε όλους τους ρόλους και να διατηρήσουμε μια ισορροπία. Εύκολο σαφώς δεν είναι. Εξάλλου δεν είναι όλες οι δουλειές το ίδιο απαιτητικές ή το ίδιο ευέλικτες. Ανάλογα με τις απαιτήσεις της δικής μας δουλειάς θα εντοπίσουμε τι λειτουργεί περισσότερο. Και το σημαντικό είναι πως όταν τα παιδιά προσαρμοστούν στη νέα αυτή κατάσταση, θα μάθουν να απασχολούνται μόνα τους και θα συνηθίσουν την μη διαθεσιμότητά μας ανά πάσα στιγμή.
