Ο Αυτός, Πέτρος Πουλάκης, Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο 2014

Ο Αυτός είναι ένα από τα 75 χελωνάκια της μαμάς Πηνελόπης που επωάσθηκαν σε κάποια παραλία ένα καλοκαίρι.

Ένα χελωνάκι διαφορετικό, που συμπεριφέρεται αλλόκοτα και απρόβλεπτα. Συνήθως ήταν κλεισμένος μέσα στο καβούκι του, απομονωμένος από την ομάδα σαν να βρισκόταν στο δικό του κόσμο. Κανένας δεν μπορούσε να καταλάβει τι του συμβαίνει. Μα τι παράξενο χελωνάκι! Ακόμα και το όνομά του παράξενο. Έλεγε συνεχώς “αυτό, αυτό, αυτό” από την ώρα που βγήκε απ’ το αβγό. Ε τελικά του κατοχυρώθηκε. Εμπρός στη θάλασσα έλεγε η μητέρα, προς το βουνό ο Αυτός και εκεί που πήγαινε προς το βουνό, να σου ξαφνικά σταματούσε και κοιτούσε κάτι άσχετο. Όμως η μαμά του και τ’ αδέλφια του δεν ήταν περήφανα γι’ αυτόν. Μόνο η αδερφή του η Βαγού τον καταλάβαινε λιγουλάκι. Η μητέρα του στεναχωριόταν και ανησυχούσε. Τα υπόλοιπα αδέρφια τον κατηγορούσαν ότι δεν τα αγαπάει, ότι δεν του αρέσει ότι και σε αυτούς. Πολλές φορές ξεχνούσαν ότι υπήρχε γιατί δεν τον έβλεπαν για μέρες. Γιατί δεν έχει όρεξη για αστεία και παιχνίδια; Γιατί δεν προστατευόταν από τους γλάρους; Γιατί δεν βοηθούσα τα αδέρφια του; Τι μυστικό κρύβει το καβούκι του;

Μετά από πολύ καιρό, η αδελφή του η Βαγού μπήκε μέσα στο καβούκι του και ανακάλυψε το μυστικό που κρυβόταν  εκεί.

Το καβούκι του Αυτού ήταν διάφανο. Μπορούσε να βλέπει και να παρακολουθεί τα πάντα, μόνο που τα έβλεπε διαφορετικά. Γιατί το καβούκι του ήταν ένας τεράστιος μεγεθυντικός φακός που έδειχνε την παραμικρή λεπτομέρεια. Ακόμα και τον κόκκο της άμμου που εκτινάχθηκε από την ακτή για να μπει στο μάτι του αδερφού του.  Μόνο που ο καημένος ο Αυτός χανόταν στις τόσες λεπτομέρειες και δεν μπορούσε να διακρίνει το όλον.  Τότε η Βαγού κατάλαβε. Κατάλαβε γιατί ο Αυτός φαινόταν ν’ αδιαφορεί για τα αισθήματα των άλλων. Δεν τα έβλεπε. Δεν μπορούσε να τ’ αναγνωρίσει μέσα σε τέτοιο χάος! Όπως διαβάζουμε χαρακτηριστικά “Μέσα στο καβούκι του υπάρχει ολόκληρος ο κόσμος… σπασμένος σε μικρές μικρές ανακατεμένες εικονίτσες. Τόσες πολλές που χάνεσαι. Είναι σα να μην μπορείς να δεις τίποτα ολόκληρο”. Έτσι όλοι έμαθαν και κατάλαβαν… Από τότε, κανείς δεν ήθελε να τον αλλάξει, ούτε στενοχωριόταν για αυτόν. Αντίθετα, τους άρεσε που είχαν τον Αυτό στην δική τους οικογένεια.

ο Αυτός είναι ένα πολύ όμορφο και γλυκό βιβλίο που μιλάει με πολύ απλό και παιδικό τρόπο για τη διαφορετικότητα και την αποδοχή της.

Είναι ένα παραμύθι για μικρούς και μεγάλους που αναδεικνύει την άγνωστη και τόσο παρεξηγημένη συμπεριφορά ενός αυτιστικού παιδιού. Αναλύει όλες τις πτυχές του με ιδιαίτερη έμφαση στις κοινωνικές. Πρώτα πρώτα, παρουσιάζει με καθηλωτικό τρόπο την απερίγραπτη μοναξιά κάθε διαφορετικού παιδιού. Την ανάγκη να εκπαιδευτεί πάνω σε αυτονόητα πράγματα. Και χωρίς εκπαίδευση δεν μπορεί να διεκδικήσει το δικαίωμά του στην αγάπη, την φιλία, την αποδοχή, την ένταξη. Ούτε καν στο πιο άμεσο κοινωνικό σύνολο, αυτό της οικογένειας και των φίλων. Παράλληλα, αναδεικνύει την ανησυχία και το ένστικτο της μητέρας που νιώθει πως κάτι δεν πάει καλά με το συγκεκριμένο παιδί της. Την απογοήτευση, τη ματαίωση που αισθάνεται για την ανεξήγητη συμπεριφορά του. Που μέσα στο σύνολο των 75 παιδιών της αυτή είναι σε θέση να ξεχωρίσει αυτό το ένα με το οποίο κάτι τρέχει.

Βλέπουμε ακόμα την αποστροφή των υπολοίπων αδερφών προς τον Αυτό επειδή είναι διαφορετικός, αλλόκοτος, παράξενος, αδιάφορος.

Συμπεριφορές και χαρακτηριστικά που του προσάπτουν με επικριτική διάθεση, θέλοντας να τον αποκόψουν από την οικογένεια εξαιτίας αυτών. Και τη φωτεινή εξαίρεση της μικρής Βαγού, της αδερφής που νοιάζεται, και υπερασπίζεται τον κατατρεγμένο αδερφό. Που δεν θέλει να τον αλλάξει ή να τον νουθετήσει. Που είναι σίγουρη πως δεν είναι τίποτε από όσα του προσάπτουν τα υπόλοιπα αδέρφια του και πως κάποια εξήγηση θα υπάρχει για τη συμπεριφορά και τα καμώματά του. Που ψάχνει να βρει την εξήγηση αυτή μπαίνοντας στο καβούκι του, στα παπούτσια του όπως θα λέγαμε.  Παραδίδοντάς μας μαθήματα ενσυναίσθησης, αγάπης, κατανόησης, συμπερίληψης και ευαισθησίας προς τη διαφορετικότητα.

Ακόμα και το όνομα του μικρού μας ήρωα δεν έχει επιλεγεί τυχαία.

Ο Αυτός δεν είναι παρά μια πολύ έξυπνη αναφορά στον Εαυτό. Άλλωστε ο Leo Kanner, ο «πατέρας» του αυτισμού, ονόμασε το σύνδρομο Αυτισμό (Autism) από την λέξη «εαυτός». Μέσα από μεταφορές και παρομοιώσεις, με έναν ελκυστικό για τα παιδιά τρόπο, ο Πετρος Πουλάκης μας δίνει μια επιστημονικά ακριβή εικόνα της αυτιστικής έκφρασης και πετυχαίνει το πιο σημαντικό. Να μας κάνει να μπούμε μέσα στο καβούκι του Αυτού και να δούμε τον κόσμο μέσα από το δικό του πρίσμα. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να τον καταλάβουμε, μόνο έτσι θα μας αφήσει να τον καταλάβουμε.

Μέσα σε αυτόν λοιπόν το δύσκολο και μαγικό κόσμο του Αυτού επιχειρεί να μας βάλει ο Αυτός.

Το βιβλίο του παιδοψυχολόγου και ειδικού παιδαγωγού Πέτρου Πουλάκη, που ζωντανεύει μέσα από την εικονογράφηση  του Βασίλη Παπατσαρούχα. Ακόμα και οι ζωγραφιές φαίνονται παράξενες, καμιά φορά ακατανόητες, όμως ονειρικές. Όπως ακριβώς είναι και ο κόσμος του αυτιστικού παιδιού: μυστήριος, ακατανόητος αλλά ιδιαίτερα ελκυστικός. Το βιβλίο μοιάζει με καλειδοσκόπιο. Ο αυτιστικός κόσμος παρουσιάζεται μέσα από τα μάτια του Αυτού, «σπασμένος σε μικρές μικρές ανακατεμένες εικονίτσες». Ανάμεσά τους σκόρπιες λέξεις από το ίδιο το κείμενο. Μια ευαίσθητη και ιδιαίτερα επιτυχημένη απεικόνιση από τον Βασίλη Παπατσαρούχα, ο οποίος μοιάζει να «καταδύθηκε» στην αυτιστική ψυχή.

Ο Αυτός εκδόθηκε πρώτη φορά το 2006 από τις εκδόσεις Κάστωρ και επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο το 2014.

Αν και όχι καινούργιο το βιβλίο αυτό αποτελεί μια πολύ πετυχημένη μεταφορά της έννοιας του Αυτισμού, μέσα από την ζωή αυτής της παράξενης χελωνίτσας που είναι κλεισμένη στο καβούκι της. Έτσι δεν μας φαίνονται άλλωστε τα αυτιστικά παιδιά; Κλεισμένα στο καβούκι τους. Γι’ αυτό συνήθως διστάζουμε να τα προσεγγίσουμε, να τους μιλήσουμε, να τα καταλάβουμε. Και το μήνυμα του συγγραφέα είναι ότι δεν χρειάζεται να αλλάξουμε. Χρειάζεται να αφουγκραστούμε, να συμμετέχουμε και να κατανοήσουμε.

Ο Αυτός έχει βάλει στόχο να μετατρέψει κάθε μαμά Πηνελόπη σε μια μικρή Βαγού.

Αλλά και κάθε αδερφό, φίλο συμμαθητή, γείτονα ή απλό γνωστό σε άτομο που δεν κρίνει δεν κατηγορεί δεν περιφρονεί. Αλλά ενδιαφέρεται, μαθαίνει, κατανοεί, σέβεται, αγαπά και αγκαλιάζει το διαφορετικό. Το διαφορετικό που όμως έχει τις ίδιες ανάγκες και την ίδια ψυχή με όλα τα υπόλοιπα παιδιά. Ένα βιβλίο που χρειάζεται η βιβλιοθήκη όχι μόνο των γονιών αλλά και των δασκάλων. Γιατί η ενημέρωση, η κατανόηση, ο σεβασμός και η συμπερίληψη είναι ευθύνη όλων μας. Ευθύνη απέναντι στα παιδιά μας προκειμένου να τα βοηθήσουμε να γίνουν ενσυνείδητοι ενήλικες με ενσυναίσθηση και σεβασμό. Ευθύνη απέναντι στο συνάνθρωπο που βιώνει μια διαφορετική κατάσταση και έχει ανάγκη την υποστήριξη και την αποδοχή μας για να νιώσει μέλος της ίδιας κοινωνίας, για να ανήκει όπου και εμείς.

Όταν διαβάσαμε με τα πιτσιρίκια μου το βιβλίο αυτό ομολογώ πως εντυπωσιάστηκα πάρα πολύ από την παρομοίωση με το διάφανο καβούκι- μεγεθυντικό φακό.

Αν μου ζητούσε κάποιος να του εξηγήσω με απλά λόγια τι είναι ο αυτισμός δεν νομίζω να μπορούσα να βρω κάτι που να το αντιστοίχιζε με τόση επιτυχία. Ένιωσα μια απίστευτη χαρά για την καινούργια μου γνώση, που συνοδευόταν από τη διαπίστωση ότι ναι έτσι ακριβώς είναι. Τίποτε παραπάνω, τίποτε τραγικό, τίποτε κατακριτέο και κυρίως όχι μεταδοτικό!! Το γεγονός μάλιστα ότι στο ίδιο το βιβλίο είναι ένα παιδί αυτό που δείχνει να νοιάζεται και να κατανοεί και να θέλει να ανακαλύψει την αιτία της αλλόκοτης συμπεριφοράς του αυτού, μας κάνει να διαπιστώνουμε για ακόμα μια φορά ότι τα παιδιά είναι πολύ πιο δεκτικά προς τη διαφορετικότητα σε σχέση με τους μεγάλους.

Για αυτό δεν έχουμε παρά να ακολουθούμε το παράδειγμά τους.

Ας μην τους δηλητηριάζουμε τις αθώες παιδικές ψυχούλες με δικές μας θεωρίες και ας τα αφήσουμε να αγκαλιάσουν κάθε διαφορετικό παιδάκι όπως ακριβώς κάνουν χωρίς τη δική μας παρέμβαση. Μάλιστα καλό είναι να διδαχθούμε από τη μικρή Βαγού και από κάθε παιδί για να γνωρίσουμε, να κατανοήσουμε και να απενοχοποιήσουμε κάθε τι που φαντάζει ξένο με γνώμονα τον εαυτό μας ή τους περισσότερους.