Μιλάμε για το σεξ στα παιδιά: Πότε ξεκινάμε, τι λέμε και τι όχι;

Ίσως από τα πιο δύσκολα και αμήχανα εγχειρήματα για τους γονείς είναι να μιλήσουν στα παιδιά τους για το σεξ.

Και συνήθως έχουν ήδη αρχίσει να γίνονται ορατά τα πρώτα σημάδια της εφηβείας. Οι πρώτες αλλαγές στο σώμα των παιδιών που μετέρχονται στο ηλικιακό αυτό στάδιο. Ποια όμως είναι η κατάλληλη ηλικία να μιλήσουμε για σεξ; Τι ακριβώς πρέπει να πούμε στα παιδιά; Μέχρι ποιο σημείο να προχωρήσουμε την κουβέντα και σε τι να δώσουμε βαρύτητα; Σίγουρα δεν είναι και η καλύτερη ιδέα να περιμένουμε το παιδί να φτάσει στην ηλικία των 12 ή 13 ετών. Ούτε να αφήσουμε τις πρώτες αλλαγές να το συλλάβουν εξ απήνης. Είναι προτιμότερο να προετοιμάσουμε τα παιδιά για τις σωματικές αλλαγές, πριν αυτές συμβούν. Να τα ενημερώσουμε για τα περιθώρια ανάπτυξης και τις διαφορές που μπορεί να προκύψουν στους ρυθμούς της μεταξύ των συμμαθητών. Για την ήβη, την τριχοφυΐα, την έμμηνο ρύση, τις ορμονικές αλλαγές, την αλλαγή της φωνής και του σώματος σε αγόρια και κορίτσια.

Και για να προλάβουμε εμείς τις εξελίξεις, είναι προτιμότερο τέτοιες συζητήσεις να γίνουν πριν τα 10, ιδανικά 8-9 ετών.

Οπωσδήποτε, έχει σημασία να παρουσιάσουμε κάθε αλλαγή ως απόλυτα φυσιολογική και αναπόφευκτη. Και να επισημάνουμε ότι αυτές οι αλλαγές συμβαίνουν σε όλα τα παιδιά, ώστε να μην νιώσουν άβολα αν τις εντοπίσουν νωρίτερα από τους συμμαθητές τους. Όλοι θα τις βιώσουν. Απλώς κάθε παιδί έχει διαφορετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και αυτοί συνήθως επηρεάζουν και την έλευση της εφηβείας. Και φυσικά η κουβέντα αυτή αποτελεί την αφορμή να φτάσουμε στο σεξ.

Στα κορίτσια συνήθως συνδέεται με την έμμηνο ρήση.

Τότε η μητέρα συνήθως (ή ο παιδίατρος, ο γυναικολόγος) θα εξηγήσει την όλη λειτουργία του κύκλου, τις γόνιμες μέρες και τις πιθανότητες σύλληψης. Ανεξάρτητα από το πόσο νωρίς μπορεί να έρθει η έμμηνος ρήση σε ένα κορίτσι, οφείλει να είναι ενήμερο για το τι ακριβώς είναι αυτή και για ό,τι συνεπάγεται η έλευσή της. Επίσης τα κορίτσια πρέπει να γνωρίζουν ότι οι εκκρίσεις δεν είναι κάτι «βρόμικο». Ότι λειτουργούν σαν λιπαντικό για τη διευκόλυνση της ερωτικής επαφής. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι σχετίζονται πάντα με ερωτική διέγερση, αφού παράγονται για να διατηρείται συνεχώς υγρός ο κόλπος

Τα αγόρια μπορεί να μην έχουν την έμμηνο ρήση, έχουν όμως άλλες αλλαγές.

Τριχοφυΐα και αύξηση του μεγέθους των γεννητικών οργάνων, ορμονικές αλλαγές. Οπωσδήποτε χρειάζεται να είναι προετοιμασμένα για αυτές καθώς και για το ότι συνδέονται με τη σεξουαλική αφύπνιση, που στην εφηβεία είναι υπερβολικά έντονη. Και τα παιδιά (αγόρια και κορίτσια) δεν θα πρέπει να σοκάρονται ή να νιώθουν ενοχικά. Θα πρέπει να τους εξηγήσουμε ότι είναι απόλυτα φυσιολογική, όπως φυσιολογική είναι και η ικανοποίησή της μέσω του αυνανισμού. Ειδικά τα αγόρια καλό είναι να γνωρίζουν ότι μπορεί να έχουν και νυχτερινές εκσπερματίσεις (ονείρωξη). Αυτές αποτελούν έναν αυτόματο τρόπο ανακούφισης του σώματος και δεν είναι ούτε κακό ούτε ανθυγιεινό να συμβαίνουν.

Κάτι που μπορεί να κάνει ένα παιδί να νιώσει άβολα είναι η διέγερση σε ακατάλληλη στιγμή ή περιβάλλον, όπως στο σχολείο.

Καλό είναι να είναι προετοιμασμένο ότι μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο, και να το συμβουλέψουμε σε τέτοια περίπτωση να προσπαθήσει να σκεφτεί κάτι άλλο ώστε να απομακρύνει τη σκέψη ή την εικόνα που μπορεί να του προκάλεσε τη διέγερση. Σε καταστάσεις έντονου άγχους ο συχνότερος αυνανισμός λειτουργεί σαν διέξοδος και δεν συνδέεται απαραίτητα με ερωτική επιθυμία. Έχει σημασία αν αντιληφθούμε κάτι τέτοιο να βοηθήσουμε το παιδί να εντοπίσει την πηγή της ανησυχίας του και να βρει λύση στο πρόβλημά του.

Εκτός από τις αλλαγές της εφηβείας, από 10 ετών και εξής καλό είναι να εξηγούμε στα παιδιά την ανατομία του σώματος και των γεννητικών οργάνων.

Να μιλήσουμε για τη φυσιολογία της ερωτικής επαφής χρησιμοποιώντας βιβλία με εικόνες. Η κουβέντα για το σεξ όμως δεν εξαντλείται σε ένα απρόσωπο μάθημα βιολογίας. Πρέπει να εστιάσουμε στο πόσο εύκολη είναι η μετάδοση κάποιων ιών και βακτηριδίων με την επαφή και να τονίσουμε τη σημασία της σωστής χρήσης του προφυλακτικού ήδη από την αρχή και όχι από το μέσον της πράξης. Στόχος είναι το παιδί να γνωρίζει όλους τους κινδύνους αλλά και τους τρόπους προστασίας. Όχι, όμως, να τρομάξει ή να αποκτήσει φοβία γύρω από το σεξ και τις ασθένειες. Δεν συνίσταται, λοιπόν, να αποφύγουμε λεπτομέρειες. Από το πώς φοριέται το προφυλακτικό μέχρι το ενδεχόμενο εγκυμοσύνης με δεύτερη επαφή όταν υπάρχουν υπολείμματα σπέρματος στο πέος από προηγούμενη εκσπερμάτιση.

Για αυτό χρειάζεται μια ολοκληρωμένη πληροφόρηση γύρω από τους τρόπους αντισύλληψης, την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά τους.

Και δεν είναι κακή ιδέα να παραπέμψουμε την έφηβη κόρη μας σε γυναικολόγο για να εξετάσουν από κοινού το ενδεχόμενο αντισυλληπτικής αγωγής, όταν θα βρίσκεται σε μία σχέση με σταθερές επαφές. Ακόμη, τα κορίτσια θα πρέπει να έχουν υπόψη ότι η σταθερότητα του κύκλου δεν είναι πάντα ασφαλής για τον υπολογισμό των γόνιμων ημερών και την αποφυγή εγκυμοσύνης. Ειδικά στην εφηβεία υπάρχουν αναταραχές που δεν είναι πάντα ορατές. Εξάλλου κάτι τέτοιο θα ήταν επισφαλές και λόγω των πιθανοτήτων μετάδοσης κάποιας ασθένειας ή μικροβίου. Για αυτό χρειάζεται μια εκ των προτέρων συζήτηση σχετικά με την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, τη διακοπή της, το πόσο ασφαλής είναι και το τι κινδύνους μπορεί να ενέχει. Φυσικά οπωσδήποτε θα πρέπει να προτρέψουμε τα κορίτσια μας να εμβολιαστούν κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Το εμβόλιο αυτό αποτελεί την ασφαλέστερη προστασία και από τα κονδυλώματα τόσο για γυναίκες όσο και για άντρες.  

Ένα άλλο ζήτημα που συνδέεται με το σεξ είναι αυτό της αυτονομίας του ατόμου μέσα στη σχέση.

Και καλό είναι να μην παραλείψουμε να συζητήσουμε για αυτό με τα έφηβα παιδιά μας. Ο καθένας είναι σημαντικό να διατηρεί την ατομικότητα και την ταυτότητά του. Να αποδέχεται το σύντροφο με την όποια διαφορετικότητά του και να σέβεται τα θέλω και τα όριά του. Δεν είναι σωστό ο ένας από τους δύο να χειραγωγεί ή να πιέζει τον άλλο. Ούτε και αντίστροφα ο ένας να καταπιέζεται και να ακολουθεί πειθήνια τον άλλο άβουλα στα πάντα. Τέτοιες συμπεριφορές μπορεί να υποκρύπτουν ένα βαθύτερο πρόβλημα με την αυτοεκτίμηση του εφήβου. Ή μπορεί να σχετίζονται με απουσία αμοιβαιότητας των συναισθημάτων.

Κατ’ επέκταση, για να ολοκληρώσουν τα παιδιά μια σεξουαλική σχέση, πρέπει να νιώθουν έτοιμοι και να το επιθυμούν και οι δύο.

Αυτό βέβαια έχει και δεύτερη ανάγνωση. Ότι θα πρέπει να εστιάζουμε σε αυτά τα συγκεκριμένα σημεία όταν η κουβέντα έρχεται στην κατάλληλη στιγμή για να ολοκληρωθεί η σχέση. Να ενθαρρύνουμε το παιδί να εντοπίσει τα βαθύτερα αίτια μιας τέτοιας απόφασης. Νιώθει λ.χ. έλξη για το σύντροφό του ή απλώς θέλει να το κάνει επειδή δέχεται πίεση από το ταίρι ή για να μιμηθεί τους συνομήλικους του; Όμως οι συνομήλικοι συχνά λένε ψέματα γύρω από αυτό το θέμα οπότε θα πρέπει να θέσουμε υπόψιν των παιδιών μας και αυτό το ενδεχόμενο.

Εν ολίγοις, δεν βοηθά να εστιάζουμε στο νεαρό της ηλικίας τους ή την τυχόν προσωπική μας αντίθεση με την σεξουαλική ολοκλήρωση της σχέσης του.

Και φυσικά δεν είναι σωστό να επιμένουμε να μας μιλάει το παιδί για την ερωτική του ζωή όταν βλέπουμε ότι νιώθει άβολα ή αρνείται συστηματικά.  Το μόνο που ίσως είναι σημαντικό να τονίσουμε στα παιδιά είναι ότι τόσο το άτομο όσο και  ο χρόνος κατά τον οποίο θα προχωρήσει στην πρώτη του ερωτική επαφή θα πρέπει να αποτελούν απόλυτα συνειδητή και προσωπική επιλογή. Είναι σημαντικό τα παιδιά να κατανοήσουν ότι η σεξουαλικότητα συνεπάγεται συναισθήματα και αισθήματα. Δεν είναι μονάχα σωματική υπόθεση. Σχετίζεται με το να δίνεις και να δέχεσαι αγάπη, δημιουργεί έντονους δεσμούς και απαιτεί υπευθυνότητα. Για αυτό και η συζήτηση γύρω από το σεξ δεν μπορεί να εξαντλείται σε μια απλή παράθεση πληροφοριών σχετικά με το πώς λειτουργεί το σώμα. Δεν πρέπει να αποτελεί απλώς τη διδασκαλία μιας ενότητας της Βιολογίας, όπως θα γινόταν στο σχολείο.

Σημαντικό επίσης είναι οι γονείς να μην υπερβαίνουν τα όρια της ιδιωτικότητας του εφήβου και να γίνονται αδιάκριτοι.

Δεν προσφέρει τίποτε, για παράδειγμα, να γνωρίζουν πόσο συχνά έχει επαφές το παιδί τους. Έχει όμως σημασία να ρωτήσουν τέτοιου είδους λεπτομέρειες αν το παιδί αναφέρει ότι είχε επαφές χωρίς προφυλάξεις. Σε αυτή την περίπτωση ο γονιός πρέπει να βοηθήσει το παιδί να διερευνήσει την πιθανότητα ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος. Και πάλι όμως με ψυχραιμία και χωρίς βομβαρδισμούς και ένταση.

Ποιος θα μιλήσει στο παιδί για το σεξ; Ο μπαμπάς ή η μαμά;

Συνηθίζεται ο μπαμπάς να μιλάει στο γιο και η μαμά στην κόρη για να μην νιώθει άβολα κάποιος από τους δύο. Αυτό όμως δεν αποτελεί κανόνα ούτε είναι απαραίτητο. Σημασία έχει το πόσο ουσιαστική επικοινωνία και άνεση έχει ένα παιδί με κάθε γονιό. Δεν αποκλείεται ένα αγόρι να μιλάει πιο άνετα με τη μητέρα του και ένα κορίτσι με τον πατέρα του. Εξάλλου υπάρχουν και μονογονεϊκές οικογένειες, όπου δεν υπάρχει η πολυτέλεια της επιλογής και μοιραία χτίζονται διαφορετικά οι δεσμοί. Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνά κανείς το ρόλο του. Ο γονιός δεν θα γίνει φίλος με το παιδί και δεν είναι φρόνιμο να υπεισέλθει σε πληροφορίες που άπτονται της δικής του ερωτικής ζωής στο πλαίσιο της κουβέντας. Στόχος αποτελεί πάντα η ενημέρωση του παιδιού για όσα χρειάζεται να γνωρίζει και όχι η εισβολή του ενός στην ιδιωτικότητα του άλλου.

Πολλοί γονείς δεν είναι έτοιμοι ή νιώθουν αμήχανα όταν έρχεται η στιγμή να μιλήσουν στα παιδιά τους για το σεξ.

Μπορεί να έρθουν σε σύγκρουση με τα δικά τους πιστεύω. Το γεγονός ότι ένας γονιός μιλάει για το σεξ στο παιδί του δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι έτοιμος να δεχτεί ή να επικροτήσει μια σχέση του. Αυτό, όμως, δεν θα πρέπει να αποτρέπει το γονιό από τη συζήτηση. Ούτε θα πρέπει να τον ωθεί να μιλήσει αρνητικά. Να εμείνει πχ στο πόσο λάθος ή κακό είναι (κατά τη γνώμη του) να ξεκινήσει ένα παιδί από τα 13 ή 15 να έχει ερωτική ζωή. Αν ξεκινήσουμε μία κουβέντα με τέτοιες παραδοχές, κατά πάσα πιθανότητα το παιδί μας θα βιώσει εσωτερικές συγκρούσεις όταν θα βλέπει όσα του λέμε εμείς να έρχονται σε αντίθεση με όσα συμβαίνουν στους συνομηλίκους του. Και κάπου εκεί θα πλησιάζει η αρχή του τέλους της μεταξύ ημών και του έφηβου παιδιού μας επικοινωνίας. Η έναρξη της αμφισβήτησης, η απώλεια της εμπιστοσύνης και η αναζήτηση απαντήσεων σε άλλες πηγές.

​