1. ​Η κατάσταση που γέννησε το πρόβλημα με τις κάμερες

Tο βασικό θέμα που απασχολεί εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές είναι οι πρόσφατες εξελίξεις στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Στόχος των ρυθμίσεων είναι να επαναλειτουργήσουν τα σχολεία και οι μαθητές να επανέλθουν στα «θρανία» χωρίς φυσική παρουσία. Η τεελυταία ακόμα κρίνεται ως επικίνδυνη και αποφευκτέα λόγω του COVID-19. Πώς θα λειτουργήσει όμως η σύγχρονη τηλεκπαίδευση; Με βάση την πρόσφατη τροπολογία που ενέχεται στο σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Μετανάστευσης και ασύλου η διδασκαλία θα μεταδίδεται ζωντανά. Έτσι θα μπορούν να συμμετέχουν οι μαθητές που δεν δύνανται να παρίστανται στις σχολικές αίθουσες. Αυτό φυσικά σημαίνει ότι απαιτείται να χρησιμοποιηθούν κάμερες. Έστω και αν η τροπολογία κάνει λόγο για μη καταγραφή. Έστω και αν διευκρινίζεται ότι η κάμερα θα εστιάζει μόνο στο δάσκαλο ή στον πίνακα.

Το όλο εγχείρημα γεννά πολλά ερωτηματικά και πολλές ενστάσεις.

Είναι γεγονός ότι βιώνουμε μία κατάσταση πρωτόγνωρη όσον αφορά τα μέτρα προστασίας από τον κορωναϊό. Το κλείσιμο των σχολείων, επιχειρήσεων και χώρων όπου είναι πιθανό να συγχρωτιστεί κόσμος για τόσο καιρό είναι ομολογουμένως άνευ προηγουμένου. Νομίζω οι περισσότεροι συμφωνούμε ότι έχουμε απέναντί μας έναν άγνωστο «εχθρό» που ακόμα ψάχνουμε τα όπλα που θα τον συντρίψουν. Σίγουρα υπάρχουν και κάποιες θεωρίες συνωμοσίας που διακηρύττουν άλλα, ωστόσο ξεφεύγουν του θέματος του παρόντος άρθρου. Το ζητούμενο εν προκειμένω είναι ότι βιώνουμε μια νέα κατάσταση την οποία ως απλοί πολίτες δεν μπορούμε να επηρεάσουμε. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τηρούμε τα μέτρα ασφαλείας. Να προστατευτούμε οι ίδιοι, να προστατεύσουμε τους γύρω μας και να συμβάλλουμε στην αποφυγή μιας ανεξέλεγκτης πανδημίας.

κάμερα

Μέσα σε όλη αυτή την κατάσταση γεννήθηκε και η ανάγκη να επαναλειτουργήσουν τα σχολεία.

Με νέους, όμως, όρους και συνθήκες ώστε να διαφυλαχθεί η δημόσια υγεία και να ολοκληρωθεί η σχολική χρονιά με τις λιγότερες δυνατές απώλειες. Η λύση, λοιπόν, που προκρίθηκε σε επίπεδο κυβερνητικό ήταν αυτή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με ζωντανή μετάδοση του μαθήματος. Μια λύση που έχει χαρακτηριστεί από γονείς, εκπαιδευτικούς και νομικούς ως βιαστική και πρόχειρη. Πράγματι με την υλοποίησή της διακυβεύονται πολλά. Συγκρούονται πολλά δικαιώματα όπως της δωρεάν παιδείας, της δημόσιας υγείας, της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, εργασιακά δικαιώματα των εκπαιδευτικών. Ως νομικός θα μπορούσα να μιλάω για ώρες. Ωστόσο άλλοι αξιόλογοι και αρμοδιότεροι συνάδελφοι έχουν εμβαθύνει επαρκώς στο θέμα της αντισυνταγματικότητας και του παράνομου χαρακτήρα της συγκεκριμένης τροπολογίας. Νομίζω έχει δοθεί αρκετή έμφαση στο σκέλος της παραβίασης όχι απλών αλλά ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων.

Στόχος του παρόντος άρθρου είναι να αναδείξει την οπτική του γονέα και την προστασία του συμφέροντος των ανήλικων μαθητών.

Επομένως γράφω καθαρά με την ιδιότητα της μητέρας. Της μητέρας που βλέπει ότι αντί να προστατευθεί το παιδί της από έναν κίνδυνο εκτίθεται σε έναν άλλο ίσως μεγαλύτερο. Και δεν μου αρέσει να μιλάω απόλυτα ή αφοριστικά. Προσωπικά θα μου άρεσε να εκσυγχρονιστεί η εκπαίδευση και να τεθούν στη διάθεσή της τεχνολογικά μέσα. Ωστόσο για να δουλέψει αυτό απαιτείται ένα τεράστιο γνωστικό υπόβαθρο πολλών παραμέτρων. Και, κακά τα ψέματα, ούτε ο μέσος εκπαιδευτικός, ούτε ο μέσος γονέας ούτε ο μέσος πολιτικός μπορούν να αναλογιστούν. Οι κάμερες ενέχουν πολλούς αόρατους κινδύνους που δεν εξαφανίζονται με ένα νόμο ως δια μαγείας.

κάμερα-βιβλιοθήκη

2. Κίνδυνοι παραβίασης της πλατφόρμας και υποκλοπής δεδομένων

Για να μπορέσει να λειτουργήσει ομαλά μια πλατφόρμα τηλεδιασκέψεων θα πρέπει να υπάρχει πολύ οργανωμένη τεχνική υποστήριξη. Τόσο για τη διασφάλιση της απρόσκοπτης λειτουργίας της χωρίς διακοπές, βλάβες κλπ αλλά πρωτίστως για τη διασφάλιση του απαραβίαστου της πλατφόρμας. Ζητήματα ασφαλούς πρόσβασης, hacking, υποκλοπών δεδομένων πρόσβασης και υλικού θα πρέπει να έχουν επιλυθεί. Απαιτείται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο προστασίας που να εγγυάται ότι η εκπαιδευτική διαδικασία θα είναι απόλυτα προστατευμένη από κάθε παραβίαση. Οι ίδιες οι κάμερες που θα εγκατασταθούν θα πρέπει να έχουν τέτοιες τεχνικές προδιαγραφές.

Και γιατί επιμένουμε τόσο στην ασφάλεια και την προστασία από υποκλοπές;

Μα επειδή διακυβεύεται η προστασία της ιδιωτικότητας ανήλικων παιδιών. Δεν είναι μόνο η παραβίαση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού του περίφημου GDPR ως νομική προέκταση. Είναι το γεγονός ότι μιλάμε για ανθρώπινες υπάρξεις σε ευαίσθητη ηλικία. Μιλάμε για την προστασία της παιδικότητας, της αθωότητας και της διαφορετικότητας. Μέσα σε μια σχολική τάξη συναντά κανείς μεγάλη ποικιλομορφία. Μαθητές καλούς, μαθητές μέτριους, μαθητές αδύναμους. Μαθητές πιο ήσυχους ή ντροπαλούς, μαθητές πιο ζωηρούς. Παιδιά δημοφιλή και αγαπητά από τους περισσότερους, παιδιά λιγότερο αγαπητά ή κοινωνικά. Παιδιά διαφορετικού χρώματος, γλώσσας, θρησκείας, πεποιθήσεων, χαρακτήρα. Αγχωμένα, θαρραλέα, εσωστρεφή, δυναμικά ή και δειλά. Άλλα έχουν οικονομικά προβλήματα, άλλα κουβαλάνε ψυχικά τραύματα.  Παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες, με αναπηρίες, με αναπτυξιακές διαταραχές.

κάμερες-αίθουσα

3. Στοχοποίηση της διαφορετικότητας

Παιδιά πολλών ταχυτήτων, η καθεμιά εκ των οποίων συνδέεται με μια αλυσίδα διαφορετικών αντιδράσεων, συμπεριφορών και τρόπων χειρισμού ή αντιμετώπισης. Ένα παιδί δυσκολεύεται λίγο παραπάνω να καταλάβει, να ενταχθεί, να συμμετέχει, να περπατήσει, να μιλήσει, να κάνει πρόσθεση, να γράψει το όνομά του. Ντρέπεται να τραγουδήσει, αδυνατεί να χορέψει, δυσκολεύεται να πιάσει σωστά το μολύβι, το ψαλίδι, το μαρκαδόρο. Δεν αντέχει δυνατά τη μουσική στα αφτιά του και αναστατώνεται από τις πολλές φωνές. Τότε αρχίζει να ουρλιάζει από την αναστάτωση, πέφτει στο πάτωμα και χτυπιέται.

Όλα αυτά δεν αφορούν κανένα άλλο πέρα από το ίδιο το παιδί και τον εκπαιδευτικό, δεν είναι για κάμερες.

Ο εκπαιδευτικός χρειάζεται να είναι εκεί για να βοηθήσει το παιδί να ξεπεράσει τη δυσκολία που βιώνει. Δεν αφορά άλλους γονείς που μπορεί να «κατασκοπεύουν» πίσω από την οθόνη του δικού τους παιδιού για κριτική ή κουτσομπολιό. Δεν αφορά συγγενείς, φίλους ή γνωστούς που θέλουν να δουν πώς λειτουργεί αυτό το «μαραφέτι» και τι είναι αυτή η «τηλεδιάσκεψη». Γιατί η διαφορετικότητα να στοχοποιείται, να δαιμονοποιείται ή να γίνεται αντικείμενο χλευασμού ή επίκρισης; Γιατί εν ολίγοις να υπάρχει κίνδυνος να καταγραφεί με κάμερες;

Ειδικά αν αναλογιστούμε ότι και τα ειδικά σχολεία καταλαμβάνονται από τις ρυθμίσεις τότε γίνεται ακόμα πιο περίπλοκο το θέμα.

Εκεί η τηλεδιάσκεψη θα ήταν τολμώ να πω ανεδαφική. Τα παιδιά τον ειδικών σχολείων δεν κάνουν μόνο μαθηματικά και γλώσσα. Κάνουν λογοθεραπεία, εργοθεραπεία, ψυχοθεραπεία. Αναπτύσσουν καθημερινές δεξιότητες όπως λεπτή, αδρή κίνηση, προσπαθούν να μάθουν τη συνεργασία, την επικοινωνία, το διάλογο. Εκεί η άμεση επαφή με τον θεραπευτή-εκπαιδευτικό είναι τουλάχιστον απαραίτητη. Η τηλεδιάσκεψη δεν μπορεί να προσφέρει σχεδόν τίποτα σε αυτές τις περιπτώσεις. Αντιθέτως εγκλωβίζει και τον γονέα που θα πρέπει να βρίσκεται πάνω από το παιδί για να το βοηθά με τη χρήση της πλατφόρμας. Κατ’ ουσίαν ο γονέας θα πρέπει να υποκαταστήσει το θεραπευτή στο ρόλο του υπό τις οδηγίες του τελευταίου. 

κάμερες-τηλεδιάσκεψη

​4. Κίνδυνος πρόσβασης από παιδόφιλους στο στενό περιβάλλον των μαθητών

Επίσης ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Ζούμε σε μια εποχή που δεν μπορούμε να βάλουμε το χέρι μας στη φωτιά για κανέναν, ούτε καν για το διπλανό μας. Μπορεί κανείς να μας εγγυηθεί ότι δεν υπάρχει κανένας γονέας παιδόφιλος που εκμεταλλευόμενος τη συγκυρία αυτή να προσπαθεί να αποκτήσει πρόσβαση σε στοιχεία που θα τον φέρουν σε πραγματική επαφή με κάποιο υποψήφιο θύμα; Τραβηγμένο ε; Εσύ μπορείς να είσαι σίγουρος ότι δεν συμβαίνει; Ότι δεν υπάρχουν άτομα υπεράνω υποψίας; Κι αν δεν είναι ο γονιός μπορεί να είναι ο δήθεν περίεργος φίλος, γνωστός ή συγγενής που θα σου πει δήθεν αθώα «τι κάνεις εκεί;», «να δω και εγώ πώς γίνεται αυτή η τηλεδιάσκεψη;». Μπορεί να αντλήσει οποιαδήποτε πληροφορία ακόμα και με την ελάχιστη συμμετοχή στο μάθημα.

Διαπιστώνω αυτό το διάστημα ότι υπάρχει και μία μερίδα γονέων που δεν βλέπουν αρνητικά την εφαρμογή των καμερών στα σχολεία.

Δεν τους αδικώ γιατί πιστεύουν καλοπροαίρετα ότι έτσι θα διασφαλιστεί ένα μίνιμουμ ποιότητας και διαφάνειας στην εκπαιδευτική διαδικασία. Κατά καιρούς ακούμε για δασκάλους που δεν δίνουν στο μάθημα την απαιτούμενη βαρύτητα αλλά αναλώνονται με ασχολίες προσωπικές, ακόμα και με το κινητό τους και κρατούν τα παιδιά απασχολημένα με δραστηριότητες που ξεφεύγουν του μαθήματος προκειμένου να μην τους αποσπούν. Ωστόσο αυτό δεν είναι ο κανόνας αλλά η εξαίρεση. Και από τη στιγμή που τέτοιου είδους περιστατικά φτάνουν στα αφτιά ημών των γονέων από τα ίδια τα παιδιά, τότε υπάρχουν και φορείς όπου μπορούμε να απευθυνθούμε και τρόποι να σταματήσει να συμβαίνει κάτι τέτοιο.

κάμερες-τηλεκπαίδευση

5. Αδυναμία ελεύθερης έκφρασης και ουσιαστικής επικοινωνίας μαθητών και εκπαιδευτικών 

Παράλληλα, το σχολείο αποτελεί τον καθρέφτη του κάθε σπιτιού. Εκεί μαθητές και εκπαιδευτικοί καταθέτουν την ψυχή τους, το γέλιο, το κλάμα, το θυμό και τη χαρά τους. Κυρίως την αμοιβαία προσπάθεια για μάθηση, για βελτίωση για προσφορά. Η εκπαιδευτική διαδικασία είναι κάτι σφαιρικό. Οφείλει να είναι αμφίδρομη και διαδραστική. Είναι κατά το ένα μέρος διδακτέα ύλη, μάθηση γνώσεων και κατά ένα άλλο μέρος είναι σύνδεση του εκπαιδευτικού με το παιδί. Για να μπορέσει η μάθηση να είναι ουσιαστική πρέπει ο εκπαιδευτικός να νιώθει ελεύθερος να προσεγγίσει τους μαθητές με αληθινό τρόπο να μπορέσει να τους εμπνεύσει εμπιστοσύνη. Μόνο έτσι τα ίδια τα παιδιά με τη σειρά τους θα νιώσουν άνετα στην εκπαιδευτική διαδικασία να επικοινωνήσουν με το δάσκαλο, να διατυπώσουν απορίες, να μην φοβούνται να κάνουν λάθη, να μη νιώθουν ότι λογοκρίνονται. Και αυτό το τελευταίο είναι εξίσου βασικό και για τα παιδιά αλλά πρωτίστως για τους εκπαιδευτικούς.

Και δεν είναι μόνο η επικοινωνία που έχει ως αντικείμενο τη γνώση.

Πόσες φορές οι δάσκαλοι δεν είναι αυτοί που μέσα από τη συμπεριφορά, τη γλώσσα του σώματος, το ύφος, την έκφραση ή τη σιωπή των μαθητών δεν ανιχνεύουν προβλήματα που οι ίδιοι οι γονείς δεν βλέπουν; Ο δάσκαλος είναι αυτός που θα απευθυνθεί εμπιστευτικά στο μαθητή και μπορεί να γίνει ακόμα και εξομολόγος του. Μπορεί σε αυτόν να αποκαλύψει το παιδί μια δυσκολία στο σπίτι ή στο χώρο του σχολείου εκτός αίθουσας, εκφοβισμό από συμμαθητές ή εξωσχολικούς. Ακόμα και περιστατικά ενδοοικογενειακής βία μπορεί να αποκαλυφθούν σε ένα δάσκαλο και αυτός να γίνει ο συνδετικός κρίκος με τους αρμόδιους φορείς που μπορούν να βοηθήσουν το παιδί. Πόσες φορές οι δάσκαλοι δεν είναι αυτοί που εντοπίζουν τα πρώτα σημάδια των περισσότερων μαθησιακών δυσκολιών και με διακριτικότητα και σεβασμό απευθύνονται στους γονείς. Πώς ακριβώς μπορεί να υπάρξει μια τέτοια υπεύθυνη και εμπιστευτική επικοινωνία σε μία τηλεδιάσκεψη; Πόσο ελεύθερος θα είναι ο κάθε μαθητής και ο κάθε δάσκαλος να αφήσουν τον εαυτό τους να αποκαλυφθεί;

δασκάλα-μαθητής

6. Κάμερες και διαδικτυακό bullying

Από την άλλη αρκετοί γονείς θεωρούν ότι φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού θα είναι ευκολότερο να εντοπιστούν και μοιραία θα εξαλειφθούν χάρη στις κάμερες. Προσωπικά έχω την αντίθετη γνώμη. Ένας λόγος είναι το γεγονός ότι το bullying συνήθως δεν συναντάται στις αίθουσες αλλά έξω από αυτές, εκεί που οι κάμερες δεν θα φτάνουν. Πέραν όμως αυτού, τη σήμερον ημέρα τα περισσότερα παιδιά είναι τόσο εξοικειωμένα με τη χρήση του διαδικτύου και της τεχνολογίας που μπορούν να κάνουν πράγματα που συχνά οι ενήλικες και δη οι μέσοι γονείς δεν έχουν τις τεχνολογικές γνώσεις να ελέγξουν. Όλο και περισσότεροι έφηβοι στις μέρες μας διαθέτουν προσωπικά κανάλια στο YouTube ή σε άλλες αντίστοιχες σελίδες.

Νομίζω ότι ο φόβος του λεγόμενου «cyber bullying» (διαδικτυακού εκφοβισμού) θα είναι εντονότερος από ποτέ.

Μαθητές μπορεί να επεξεργαστούν στιγμιότυπα μιας τηλεδιάσκεψης, ακόμα και να την καταγράψουν και έπειτα να τη δημοσιοποιήσουν αυτούσια ή αλλοιωμένη προκειμένου να εκθέσουν κάποιο συμμαθητή τους. Μπορούν να εστιάσουν σε έναν αδύναμο μαθητή που δεν ήξερε το μάθημα, σε έναν μαθητή που ήρθε σε αμηχανία από κάποιο σχόλιο ή ερώτηση που του απηύθυνε είτε ο εκπαιδευτικός είτε κάποιος συμμαθητής. Μπορεί να εστιάσουν σε κάποιο μαθητή με μαθησιακή δυσκολία τη στιγμή που αδυνατούσε να ανταποκριθεί, που διάβαζε λάθος, που δεν μιλούσε καθαρά. Μπορεί να εστιάσουν στο ξέσπασμα ενός παιδιού με κάποια άλλη διαταραχή ή δυσκολία κάνοντάς το να νιώσει ντροπή και ανεπάρκεια για τον εαυτό του.

Και δεν είναι πάντα οι μαθητές στο στόχαστρο.

Ακόμα και ένας εκπαιδευτικός μπορεί να είναι θύμα διαδικτυακού διασυρμού. Σε μία άτυχη στιγμή, ένα σαρδάμ, μία αστεία γκριμάτσα, ένα γνωστικό λάθος ή οτιδήποτε μπορεί να αποτελέσει πηγή κοροϊδίας για τα παιδιά. Και στη μία περίπτωση και στην άλλη, τέτοιες συμπεριφορές προσθέτουν επιπλέον άγχος και ψυχικό πόνο στα άτομα που τις υφίστανται με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται η ψυχική τους υγεία. Για να μην προσθέσουμε ότι τα παιδιά του σήμερα είναι οι ενήλικες του αύριο. Και η τωρινή έκθεση της σχολικής τους ζωής στο ίντερνετ (ιδίως των άσχημων στιγμών τους) δεν αποκλείεται να επηρεάσει την εξέλιξη της μετέπειτα προσωπικής και επαγγελματικής τους πορείας.

cyber-bullying-κάμερες

7. Η μάχη με τη διδακτέα ύλη και η αδυναμία πρωτοβουλίας, καλλιέργειας διαλόγου και κριτικής σκέψης 

Οι κάμερες πιστεύω θα στερήσουν πολλά από την εκπαιδευτική διαδικασία. Το βασικότερο είναι η ζωντάνια της και η ψυχή που δίνουν μαθητές και δάσκαλοι. Ο δάσκαλος που νιώθει ότι εκείνη τη στιγμή επιθεωρείται εστιάζει αφενός στην στείρα μετάδοση γνώσεων αφετέρου στη μάχη με τη διδακτέα ύλη. Δεν νιώθει ελεύθερος να αυτοσχεδιάσει να δώσει μια πιο ευχάριστη νότα στο μάθημα ώστε να αποκτήσει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τους μαθητές. Ο δε μαθητής που νιώθει ότι εξετάζεται και από άλλους έχει το φόβο του λάθους. Μπορεί να διστάζει να συμμετέχει στο μάθημα ή να στηρίξει τη γνώμη του υπό το φόβο του λάθους ή του μη αποδεκτού. Ο ντροπαλός μαθητής θα γίνει πιο ντροπαλός ενώ ο καλός μπορεί να γίνει πιο ανταγωνιστικός ακόμα και ψυχαναγκαστικός με την απομνημόνευση θέλοντας να είναι άριστος σε όλα. Έτσι όμως η μάθηση γίνεται μονόπλευρη και απρόσωπη και η τάξη βουβή πιο άδεια από τις μέρες της καραντίνας…

Ήδη από τα δικά μας μαθητικά χρόνια, οι καθηγητές πάσχιζαν να μας καλλιεργήσουν την ικανότητα κριτικής σκέψης.

Και αυτό γιατί στόχος του σχολείου είναι να καλλιεργήσει τον υγιή διάλογο. Την υποστήριξη της γνώμης μας χωρίς φόβο, με πνεύμα δημοκρατικό, σεβασμό της γνώμης του άλλου και ανταλλαγής απόψεων.  Να σκεφτόμαστε και να επεξεργαζόμαστε, να προβληματιζόμαστε και να σχηματίζουμε προσωπική γνώμη. Μόνο έτσι μπορούμε να γίνουμε ενεργοί πολίτες με κρίση και όχι άβουλα όντα που αποδέχονται κάθε εξέλιξη άκριτα και αβασάνιστα. Πόσο υγιής μπορεί να είναι ένας διάλογος όταν εκ προοιμίου δεν είναι ελεύθερος; Όταν παρακολουθείται από κάμερες; Όταν ο κάθε συνδιαλεγόμενος έχει το φόβο ότι οι απόψεις του, οι απορίες του, τα πιστεύω του δεν μένουν μεταξύ του ιδίου και του ακροατή του; Επομένως, πώς θα προαχθεί το κριτικό πνεύμα που επιδιώκει το σχολείο να καλλιεργήσει;

σχολείο-διάλογος

8. Ιδιαιτερότητες παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες

Υπάρχει ακόμα ένα ζήτημα που αφορά κυρίως σε παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Έστω λόγου χάρη ότι έχω ένα παιδί με διάσπαση ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα. Αυτό το παιδί προφανώς δυσκολεύεται να μείνει ακίνητο και συγκεντρωμένο για πολλή ώρα ακόμα και μέσα στην αίθουσα. Πώς θα το καταφέρει να μείνει προσηλωμένο μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή και να πασχίζει να συμμετέχει στο μάθημα από το σπίτι του, το χώρο του με τόσους διασπαστικούς της προσοχής του παράγοντες; Χωρίς να μπερδεύεται από τα πρόσωπα και τις φωνές που θα ακούει και θα βλέπει και θα προσπαθεί να αντιστοιχίσει μεταξύ τους. Το πιθανότερο είναι ότι θα χρειάζεται μαζί του κάποιον άλλο, το γονέα κατά πάσα πιθανότητα, προκειμένου να το βοηθά να παραμένει συγκεντρωμένο και να συμμετέχει στο μάθημα. Πόσο εύκολο είναι όμως αυτό; Όταν στις περισσότερες οικογένειες δουλεύουν και οι δύο γονείς και τα παιδιά αναλόγως της ηλικίας μπορεί να μένουν στο σπίτι είτε με κάποια γιαγιά ή νταντά ή ακόμα και μόνα; Ή όταν υπάρχουν και άλλα αδέρφια μέσα στο σπίτι που μπορεί να το ενοχλούν με φασαρία, φωνές, παιχνίδια;

Ακόμα, τι πρόβλεψη υπάρχει για το θεσμό της παράλληλης στήριξης;

Δεν είναι λίγα τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες ή αναπτυξιακές διαταραχές του αυτιστικού φάσματος που χρήζουν ενός ειδικού παιδαγωγού που τα βοηθά σε όλες τις φάσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ο μόνος τρόπος για να μπορέσει να λειτουργήσει αποτελεσματικά αυτός ο θεσμός σε μία τηλεδιάσκεψη είναι ο παιδαγωγός αυτός να βρίσκεται στον ίδιο χώρο με το μαθητή. Κάτι τέτοιο όμως δεν προβλέπεται. Αντιθέτως, ο ειδικός παιδαγωγός θα βρίσκεται στην οθόνη του δικού του υπολογιστή και θα είναι ένας ακόμα εκπαιδευτικός μέσα στην «τάξη» συνολικά. Άρα το παιδί που τον χρειάζεται δεν μπορεί να επωφεληθεί ουσιαστικά από τις υπηρεσίες του και κατ’ επέκταση δεν μπορεί να έχει ίση συμμετοχή στο μάθημα σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά.

παράλληλη-στήριξη

9. Κάμερες και στα νηπιαγωγεία;

Η μεγαλύτερη δυσλειτουργία βέβαια θεωρώ πως θα υφίσταται στα νηπιαγωγεία. Εκεί η όλη διαδικασία θα γίνει προκειμένου τα παιδιά να μπορούν να βλέπουν τους συμμαθητές και τις δασκάλες τους μία φορά την εβδομάδα για περίπου μισή ώρα. Και στόχος δεν είναι ακριβώς να προχωρήσει η εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτή θεωρείται ότι διεκπεραιώνεται επιτυχώς μέσω της ασύγχρονης εκπαίδευσης με την αποστολή υλικού σε κάθε παιδί ξεχωριστά μέσω email. Περισσότερο θα είναι μια ψυχική στήριξη προς τα παιδιά, μία υπενθύμιση ότι το σχολείο είναι ακόμα εδώ. Νομίζω πως υπό αυτό το πρίσμα το να βάλουμε ένα νήπιο σε μία τέτοια περίεργη και ακατανόητη διαδικασία, είναι μάλλον περιττό.

10. Και όταν σε ένα σπίτι υπάρχουν περισσότεροι του ενός μαθητές;

Τι γίνεται τότε; Προφανώς το κάθε παιδί θα χρειάζεται το δικό του εξοπλισμό ώστε να μπορούν όλα να παρακολουθούν τις τηλεδιασκέψεις ταυτόχρονα. Ή μήπως θα είναι εύκολο να μην συμπίπτουν οι διδακτικές ώρες μεταξύ διαφορετικών τάξεων ή βαθμίδων εκπαίδευσης; Ένα σπίτι δηλαδή με δύο οι τρείς μαθητές θα πρέπει να έχει τουλάχιστον ισάριθμους υπολογιστές ώστε να εξυπηρετούνται όλα τα παιδιά ταυτόχρονα. Και πιθανότατα θα χρειάζονται επιπλέον και ισάριθμα ακουστικά ώστε να απομονώνεται ο ήχος και να μην ενοχλείται το κάθε παιδί από τις ομιλίες που προέρχονται από τον υπολογιστή του άλλου. Ακόμα και αν λάβουμε ως δεδομένο ότι τα περισσότερα σπίτια πλέον διαθέτουν πρόσβαση στο διαδίκτυο, δεν είναι σίγουρο ότι μπορούν οικονομικά να διαθέτουν όλον αυτό τον εξοπλισμό. Πολλοί γονείς δυσκολεύονται να έχουν έναν υπολογιστή που δεν αρκεί για να καλύψει όλων τις ανάγκες. Ή μπορεί αυτός να είναι παλιάς τεχνολογίας και να μην μπορεί να υποστηρίξει μία σύγχρονη πλατφόρμα και οι γονείς να μην μπορούν οικονομικά να τον αντικαταστήσουν.

τηλεδιάσκεψη-σπίτι

11. Είναι λύση οι κλειστές κάμερες;

Πολλοί θα υποστηρίξουν ότι οι αντιδράσεις όσων λένε όχι στη ζωντανή μετάδοση του μαθήματος είναι υπερβολικές ή και άδικες. Και αυτό γιατί οι μαθητές δεν υποχρεούνται να έχουν ανοιχτές κάμερες. Ωστόσο, ακόμα και αν δεν φαίνονται θα ακούγονται. Όταν θα θέλουν να απαντήσουν σε κάποια ερώτηση του δασκάλου ή του καθηγητή. Όταν θα θέλουν να διατυπώσουν μια ερώτηση ή απορία θα ακούγονται. Και η φωνή αποτελεί προσωπικό δεδομένο στον ίδιο ακριβώς βαθμό όπως και η εικόνα. Και εξ άλλου στην εκπαιδευτική διαδικασία το βασικότερο ζητούμενο είναι όπως αναφέρθηκε και παραπάνω ο διάλογος, η ζωντανή επικοινωνία. Η αλλοίωση της φωνής που προτείνεται από την Υπουργό επαφίεται λέει στην ευθύνη του εκπαιδευτικού. Άρα δεν θα πρέπει και να προφέρει ο εκπαιδευτικός το όνομα του μαθητή που μιλάει ώστε να μην αποκαλύψει την ταυτότητά του. Μιλάμε δηλαδή για εκπαίδευση, για κατασκοπία ή για συνωμοσία; Ερχόμαστε ξανά σε όλα τα παραπάνω περί αλλοίωσης του βασικού στόχου της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Στη νόθευση του ζωντανού διαλόγου, της ουσιαστικής επικοινωνίας και της ζωντανής διδασκαλίας.

Επίσης το ότι δεν υποχρεούνται να έχουν ανοιχτές κάμερες δεν σημαίνει ότι δεν έχουν και τη δυνατότητα να το κάνουν.

Και αυτό πρακτικά τι σημαίνει; Μα το πολύ απλό ότι θα ερωτάται ο μαθητής αν επιθυμεί να έχει ανοιχτή ή κλειστή κάμερα ή θα του τονίζεται ότι μόνο αν ο ίδιος επιθυμεί μπορεί να τη χρησιμοποιήσει. Και εν τέλει πόσοι θα αρνηθούν; Και γιατί να αρνηθούν; Θα έχουν την ευκαιρία να δουν συμμαθητές. Άλλοι καλοπροαίρετα άλλοι όχι. Πολλά παιδιά μάλιστα μπορεί να ανοίξουν την κάμερα μόνο και μόνο επειδή και κάποιος άλλος το έκανε. Τα ίδια τα παιδιά δεν είναι πάντα σε θέση να αναλογιστούν τις προεκτάσεις μιας απλής κίνησης, ενός «κλικ». Για αυτό η δική μας φωνή, εμάς των γονέων είναι αυτή που θα πρέπει να ηχήσει δυνατά για λογαριασμό των παιδιών μας.

12. Το διακύβευμα της ύλης και της σχολικής χρονιάς

Σίγουρα μεγάλο άγχος πολλών γονέων είναι το να μην χαθεί η σχολική χρονιά. Να συνεχίσουν τα παιδιά τα μαθήματα ώστε να μην μείνουν πίσω και διαταραχθεί το εκπαιδευτικό πρόγραμμα και για την επόμενη χρονιά. Ιδίως όσο μεγαλύτερη η τάξη του παιδιού μας τόσο μεγαλύτερο και το άγχος. Και προκειμένου να προχωρήσει το σχολείο δέχονται την έκθεση των παιδιών τους σε κάμερες χάριν της ζωντανής μετάδοσης του μαθήματος. Πηγή όλων αυτών είναι ένας ιός καινούργιος που ακόμη ερευνάται από την ιατρική κοινότητα γιατί η συμπεριφορά του δείχνει να μεταβάλλεται. Εύλογα, λοιπόν, πολλοί φοβούνται τη φυσική παρουσία των παιδιών τους στο σχολείο όπου μοιραία θα συνωστιστούν με αρκετά άτομα.

τηλεδιάσκεψη-κάμερες

13. Η εναλλακτική πρόταση

Ωστόσο δεν πιστεύω ότι οι live streaming τηλεδιασκέψεις αποτελούν τη μοναδική λύση για την επαναλειτουργία των σχολείων. Πιστεύω ότι το ίδιο αποτελεσματικό θα ήταν αν ο δάσκαλος ή ο καθηγητής ηχογραφούσε τον εαυτό του μόνος του τη στιγμή που θα έλεγε ακριβώς ότι και σε μία γεμάτη αίθουσα. Αλλά σε δικό του χώρο και χρόνο με δυνατότητα επεξεργασίας από τον ίδιο και μόνο του υλικού του, με δυνατότητα διόρθωσης του εαυτού του. η προσωπική αυτή ηχογράφηση δεν μπορεί να συγκριθεί με τη live streaming μετάδοση. Και αυτό γιατί στη δεύτερη περίπτωση μιλάμε για μία πλατφόρμα ιδιοκτησίας του ελληνικού κράτους, την οποία διαχειρίζεται και υποστηρίζει τεχνικά κάποια ιδιωτική εταιρεία με πολλούς καταξιωμένους γνώστες της τεχνολογίας οι οποίοι έχουν πρόσβαση σε κάθε δεδομένο της.  Έπειτα θα μπορούσε να στείλει σε κάθε μαθητή ξεχωριστά το ηχητικό αρχείο μέσω email. Και με τον ίδιο τρόπο θα μπορούσε να λύσει και απορίες ή να απαντήσει σε ερωτήσεις των μαθητών. Ή ακόμα και να προγραμματίσει ξεχωριστές συνομιλίες μέσω skype ή άλλων εφαρμογών ατομικά με κάθε μαθητή προκειμένου να λυθούν προσωπικές απορίες και να δοθούν εξατομικευμένες διευκρινίσεις. Σίγουρα η προσωπική ηχογράφηση δεν θα είναι για όλους το ίδιο εύκολη. Κυρίως λόγω γνώσεων αλλά και του χρόνου που θα απαιτεί η όλη διαδικασία. Για αυτό εναλλακτικά μπορεί κάποιος να προτιμήσει να συντάξει ένα γραπτό κείμενο με τον απλούστερο δυνατό λόγο, όσο μπορεί να προσομοιάζει στον προφορικό.

Ή ακόμα ίσως ήρθε η στιγμή να δημιουργηθεί και στα σχολεία η περίφημη ηλεκτρονική τάξη (e-class).

Το e-class λειτουργεί εδώ και πολλά χρόνια σε αρκετές πανεπιστημιακές σχολές. πρόκειται πάλι για ηλεκτρονική πλατφόρμα η οποία λειτουργεί ως αποθετήριο εκπαιδευτικού υλικού. Εκεί εκπαιδευτικοί και μαθητές έχουν πρόσβαση με χρήση προσωπικών κωδικών. Όταν εισέρχονται μπορούν να βλέπουν σε μορφή αρχείων εγγράφου το υλικό που σχετίζεται με το μάθημα και αναρτούν από πριν οι εκπαιδευτικοί σε μορφή word, pdf ή οτιδήποτε εξυπηρετεί τη φύση του Μαθήματος. Σίγουρα όλα αυτά απαιτούν επιπλέον κόπο για τον εκπαιδευτικό. Όμως οι εκπαιδευτικοί ούτως ή άλλως κάνουν αρκετή προετοιμασία από το σπίτι τους πριν από κάθε παράδοση. Ετοιμάζουν σημειώσεις για προσωπική χρήση, υλικό επεξηγηματικό και ασκήσεις που θέλουν να δώσουν στα παιδιά για περαιτέρω κατανόηση και εμβάθυνση. Ουσιαστικά αυτά ακριβώς είναι που θα αποστείλουν ή θα αναρτήσουν στην ηλεκτρονική τάξη ώστε να μπορεί να προχωρήσει η εκπαιδευτική διαδικασία με ασύγχρονη μορφή. Εξάλλου με ασύγχρονη μορφή συνεχίζεται ήδη από την αρχή της πανδημίας και του κλεισίματος των σχολείων. Από το νηπιαγωγείο ακόμη μέχρι και τις μεγαλύτερες τάξεις οι εκπαιδευτικοί αποστέλλουν υλικό στους μαθητές μέσω προσωπικών mails, οπότε δεν μιλάμε για κάτι καινούργιο.

μάθημα-skype

14. Επίλογος

Κλείνοντας, αν θα μπορούσα να αξιολογήσω το μέτρο της τηλεδιάσκεψης θα το χαρακτήριζα ως μία κίνηση αρκετά πρόχειρη και βιαστική. Για να μπορέσει να υλοποιηθεί αποτελεσματικά θα χρειαστεί να γίνουν πολλές και χρονοβόρες μελέτες. Να προηγηθεί ένας λεπτομερής σχεδιασμός με πρόβλεψη για το παραμικρό τεχνικό και μη πρόβλημα που μπορεί να προκύψει. Ας μην ξεχνάμε  ότι θα εφαρμοστεί σε σχολεία όπου εκτίθενται ανήλικοι μαθητές.  Για αυτό ο σχεδιαστής της πλατφόρμας θα πρέπει κατ’ εμέ να μπορεί να βάλει το χέρι του στη φωτιά ότι αυτή είναι παντελώς απαραβίαστη. Ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος με τις υπάρχουσες γνώσεις γύρω από την ασφάλεια των δικτύων να μπορέσει κάποιος να χακάρει το σύστημα και να υποκλέψει προσωπικά δεδομένα μαθητών. Αναρωτιέμαι αν μπορεί κανείς να το εγγυηθεί αυτό…

Για όλους τους παραπάνω λόγους λέω ΟΧΙ στις κάμερες στα σχολεία. Όχι ακόμα και αν στόχος είναι μονάχα η ζωντανή μετάδοση και όχι η καταγραφή της τηλεδιάσκεψης. Γιατί δεν εμπιστεύομαι κανέναν που δεν γνωρίζω προσωπικά. Δεν μπορώ να εναποθέσω σε αυτόν την εικόνα, τη φωνή και τη ζωή του παιδιού μου και του σπιτιού μου.