Τα παιδιά έχουν ταυτίσει τους γονείς με ορισμένες βασικές ιδιότητες και στάσεις που συνάμα αποτελούν και εκδηλώσεις αγάπης. Αυτές είναι σύμφωνα με τον ψυχίατρο, ψυχαναλυτή και οικογενειακό θεραπευτή Νίκο Σιδέρη η «αίσθηση της άχρονης παρουσίας», η «απόλυτη υπαρξιακή κατάφαση» και η χωρίς φόβο θέση ορίων. Η τελευταία κατ’ ουσίαν σημαίνει να τολμάμε να λέμε «όχι» και «μη» στα παιδιά, όταν αυτό χρειάζεται. Αυτές οι ιδιότητες και στάσεις ζωής καλύπτουν την ανάγκη του παιδιού να νιώθει τη σταθερότητα του κόσμου που το περιβάλλει. Το διδάσκουν να έχει εμπιστοσύνη στη ζωή και του καλλιεργούν τη δίψα να μαθαίνει διαρκώς.  Από την άλλη, υπάρχουν τρεις λανθασμένες στάσεις που ορισμένοι γονείς υιοθετούν και τις οποίες τα παιδιά δεν συγχωρούν. Αυτές είναι σύμφωνα με τον παραπάνω επιστήμονα και συγγραφέα οι ακόλουθες:

στάσεις-μαμά-παιδί-λυπημένο
  1. «Φυσική απουσία και συναισθηματική αποξένωση ή αστάθεια»

Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις γονιών που είναι απρόσιτοι ή απρόβλεπτοι. Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν οι έγνοιες και οι φιλοδοξίες των γονιών τους απορροφούν και τους απομακρύνουν από τα παιδιά. Μπορεί, όμως, και να συμβαίνει όταν οι γονείς προβάλλουν πάνω στα παιδιά δικές τους φαντασιώσεις και αγωνίες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην μπορούν να σταθούν κοντά στο παιδί τους γιατί σε αυτό βλέπουν τα δικά τους αρνητικά. Φυσικά δεν μιλάμε για περιπτώσεις πρόσκαιρης απουσίας. Αυτή είναι συνήθης και θεμιτή, ενώ συγχρόνως δεν αφήνει τραύματα που δεν μπορούν να επουλωθούν. Αναφερόμαστε στη συστηματική απουσία, η οποία μπορεί να αφήσει πολλά συναισθηματικά, ψυχολογικά ακόμα και αναπτυξιακά κατάλοιπα σε ένα παιδί. Τότε οι γονείς χρειάζονται σίγουρα καθοδήγηση από κάποιον ειδικό για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την κατάσταση.

στάσεις--αδιάφορος-μπαμπάς
2. «Υπαρξιακή άρνηση, παραγνώριση ή αντιφατικότητα»  

Αυτή η στάση συνίσταται στην αδυναμία των γονιών να υποστηρίξουν το παιδί τους κατά την αναζήτηση της θέσης του στον κόσμο. Συχνά συνοδεύεται από υπονόμευση των προσπαθειών του παιδιού να αντιληφθεί τον εαυτό του σαν αποδεκτό και αγαπητό άνθρωπο. Ακόμα μπορεί να έχει τη μορφή αντιφατικών μηνυμάτων, κρίσεων και αξιολογήσεων. Μπορεί λόγου χάρη να λέμε ότι αγαπάμε εξίσου όλα μας τα παιδιά αλλά στην πράξη να δείχνουμε ιδιαίτερη αδυναμία σε κάποιο. Μια συχνή μορφή εμφάνισης αυτής της κατάστασης είναι να βομβαρδίζουμε τα παιδιά με ανούσιες υλικές παροχές και δώρα. Έτσι προσπαθούμε να καλύψουμε το συναισθηματικό κενό που τους δημιουργούμε, όταν αδυνατούμε να καλύψουμε τις πραγματικές τους ανάγκες. Συνήθως απορρέει από υπαρξιακά και συναισθηματικά ελλείμματα των ίδιων των γονιών που έπειτα μεταφράζονται σε ανικανότητα δοσίματος. Όταν οι ίδιοι δεν έχουν λάβει αρκετή αγάπη, αδυνατούν και να την προσφέρουν ή συγχέουν την ευτυχία με τα υλικά αγαθά. Έτσι όμως το παιδί παθαίνει σύγχυση καθώς δεν έχει την αποδοχή που πράγματι αποζητά. Σαν αποτέλεσμα, τη διεκδικεί με λάθος μεθόδους όπως ο χειρισμός ή η προσπάθεια επιβολής των «θέλω» του με τρόπο απαιτητικό. Έτσι δημιουργούμε παιδιά τυραννικά, κακομαθημένα ή νάρκισσους. Τα τελευταία διαμορφώνουν μία υπερβολική αντίληψη για την αξία τους μιας και κανείς δεν την αναγνωρίζει. Στον αντίποδα, κάποια παιδιά γίνονται καταθλιπτικά, λόγω της απουσίας υπαρξιακής επιβεβαίωσης.

στάσεις-λυπημένο-κορίτσι-δώρα
3. «Οικογενειακή ακυβερνησία»

Αυτή σχετίζεται με την αδυναμία των γονιών να επιβληθούν στα παιδιά θέτοντας όρια και κανόνες. Αυτή μπορεί να οφείλεται είτε σε άγνοια είτε και σε φόβο. Όταν όμως οι γονείς φοβούνται να επιβληθούν, μεταφέρουν τον ίδιο φόβο και στο παιδί. Τότε το παιδί είτε θα μαζευτεί ή θα αντιδράσει απερίσκεπτα είτε θα προσπαθήσει να υποκαταστήσει τους γονείς του. Όποια αντίδραση και αν επιλέξει το παιδί είναι εξίσου προβληματική. Είτε θα καταρρεύσει, είτε θα αποσταθεροποιηθεί ψυχικά σε μία προσπάθεια άμυνας είτε θα επωμιστεί παραπάνω ευθύνες από όσες μπορεί να αντέξει. Στην τελευταία περίπτωση θα είναι διαρκής η ανάγκη του να στηριχτεί σε κάποιον που μπορεί να του προσφέρει την ασφάλεια και τη στήριξη του πραγματικού γονιού.

στάσεις-παιδί-αγκαλιάζει-μαμά

Σαφώς για να είναι κάποιος καλός γονιός δεν απαιτείται να είναι τέλειος. Αρκεί να μην παραδίδει τα όπλα ακόμα και σε στιγμές που νιώθει ανεπαρκής. Τα παιδιά χρειάζονται διαρκώς την παρουσία μας τόσο με τα συναισθήματα όσο με τα λόγια και ιδίως με το παράδειγμά μας. Χρειάζονται να τους καλλιεργούμε σεβασμό προς τους άλλους και προς τον εαυτό τους, μέσω του σεβασμού που δείχνουμε εμείς προς αυτά και διεκδικούμε από αυτά. Έχουν ανάγκη από κανόνες και όρια και ιδίως από μία σαφή διάκριση των θέσεων και των ρόλων κάθε μέλους της οικογένειας. Αρκεί να τους μιλάμε σαν ισότιμα μέλη με απλές, άμεσες και κατανοητές κουβέντες, χωρίς να αφήνουμε ερωτηματικά και δυσνόητα σημεία.

Συνεπώς, τα παιδιά χρειάζονται αγάπη και κανόνες για να νιώθουν ότι ζουν μέσα στην ισορροπία και την αρμονία. Διαφορετικά, αν εμείς υιοθετούμε λανθασμένες στάσεις και προβληματικές συμπεριφορές, θα επικρατούν εντάσεις, ανισορροπία και αναρχία. Αυτές κάθε άλλο παρά ένα ζεστό οικογενειακό κλίμα θα μαρτυρούν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Νίκος Σιδέρης, Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!, Εμπιστευτική επιστολή σε γονείς που σκέφτονται, εκδόσεις Μεταίχμιο, 2009, σελ. 109-116