Ένα πρόβλημα που πολλές οικογένειες αντιμετωπίζουν είναι η ζήλια ανάμεσα στα αδέρφια.
Πολλοί γονείς αναρωτιούνται πώς θα αντιδράσει το παιδί τους στον ερχομό ενός μωρού. Σκέφτονται πώς πρέπει να φέρονται στο μεγαλύτερο αδερφάκι προκειμένου αφενός να το προετοιμάσουν και αφετέρου να αποτρέψουν την ανάπτυξη ζήλιας προς το νέο μέλος.
Ένα νεογέννητο λαμβάνει προσοχή από κάθε ενήλικα του περιβάλλοντός του σε βαθμό που τα μεγαλύτερα αδέρφια συχνά νιώθουν παραμελημένα και ότι οι γονείς τους δεν τα αγαπάνε πια ή ότι το μικρό αδερφάκι θα τα αντικαταστήσει. Έτσι αναπτύσσεται ζήλια και ένα αίσθημα αγανάκτησης επειδή χάνει τα πρωτεία που είχε ως μοναχοπαίδι και επειδή θα πρέπει να μοιράζεται τη μητέρα του. Δεν αποκλείεται μάλιστα να νιώθει ότι έκανε κάτι που απογοήτευσε τους γονείς του τόσο ώστε να μην αρκούνται πλέον μόνο σε αυτό αλλά να θέλουν και δεύτερο ή τρίτο κ.ο.κ. παιδί.
Το ζήτημα της προετοιμασίας ενός παιδιού για την απόκτηση αδερφού ή αδερφής έχει μεγάλη σημασία.
Και εξίσου σημαντικός είναι ο τρόπος με τον οποίο θα ενημερώσουμε το παιδί. Κατ’ αρχάς, είναι ουσιώδες να καταστήσουμε σαφές στα παιδιά ότι η επιθυμία μας να αποκτήσουμε και δεύτερο, τρίτο κλπ. παιδί είναι ανεξάρτητοι από το ίδιο. Θα πρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη για την επιλογή μας αυτή και να μην ζητάμε την έγκριση ή συγκατάθεση του παιδιού μας. Ούτε επίσης θα πρέπει να του καλλιεργήσουμε την πεποίθηση ότι χρειάζεται κάποιου είδους προστασία απέναντι στο νέο μωρό. Εξίσου, δεν είναι σωστό να το προετοιμάζουμε με απολογητικό τόνο εκδηλώνοντας τύψεις περνώντας του το μήνυμα ότι αυτό που συνέβη θα είναι κακό για το ίδιο.
Προφανώς και δεν θα αποφύγουμε με αυτό τον τρόπο να εκδηλωθεί η ζήλια, που στο κάτω κάτω είναι φυσιολογική.
Ωστόσο πρόκειται για ένα στάδιο στην αναπτυξιακή πορεία του παιδιού που όσο πιο πολλή συνέπεια και σταθερότητα επιδείξουμε τόσο πιο γρήγορα και εύκολα θα περάσει. Από την άλλη πρακτικές όπως το να κάνουμε στο παιδί δώρα δήθεν από το μωρό ή να το επαινούμε ώστε να μην νιώθει ότι δεν το αγαπάμε ή ακόμα και το να προτάσσουμε σαν λόγο απόκτησης του μωρού το να έχει παρέα το ίδιο για να παίζει προκαλούν ακόμα περισσότερη αγανάκτηση στο παιδί. Συχνά μάλιστα του επιτρέπουμε να κάνει και πισωγύρισμα με το να το αφήνουμε να θηλάσει ή να χρησιμοποιήσει πιπίλα ή μπιμπερό ενώ τα έχει κόψει. Έτσι, όμως, υπονομεύουμε την αναπτυξιακή του εξέλιξη και όσο κόπο είχαμε καταβάλει προκειμένου να του στερήσουμε όλα αυτά που τώρα του δίνουμε πίσω[1].
Αντιθέτως χρήσιμο και ωφέλιμο είναι να εξηγήσουμε στα μικρά παιδιά ότι τα αγαπάμε όσο και το νέο μωράκι.
Έτσι, θα τους δώσουμε την ευκαιρία να μοιραστούν μαζί μας τα συναισθήματά τους και τους φόβους τους. Η βασικότερη ανησυχία τους είναι ότι το νέο μωρό θα τα αντικαταστήσει και για αυτό έχει σημασία να τα προετοιμάσουμε αφήνοντάς τα να νιώσουν π.χ. το έμβρυο που κλωτσάει, να του μιλήσουν και να δουν τα υπερηχογραφήματα. Σκόπιμο είναι, ακόμα, να τους δείξουμε φωτογραφίες και βίντεο από τη δική τους βρεφική ηλικία και να τους εξηγήσουμε πόση φροντίδα χρειάζονταν τα ίδια ώστε να κατανοήσουν ότι το ίδιο θα πρέπει τώρα να συμβεί με το νέο μωρό. Μπορούμε ακόμα να τους εξηγήσουμε το ρόλο του μεγάλου αδερφού και να τα αφήσουμε να διαλέξουν τα ίδια κάποια παιχνίδια ή ρουχαλάκια καθώς και να τους αναθέσουμε «δουλειές», όπως το να μας φέρουν πάνα, ρουχαλάκι ή ακόμα και να ανοίξουν τα δώρα και να «δοκιμάσουν» πρώτα τα νέα παιχνίδια του μωρού. Ιδιαίτερα για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, ο ρόλος του «βοηθού» είναι σημαντικός αφενός γιατί αυξάνει την αυτοεκτίμησή τους και αφετέρου γιατί αναπτύσσει το αίσθημα του «ανήκειν». Μάλιστα προκειμένου να αποφύγουμε πισωγυρίσματα όπως αυτά που αναφέραμε πριν, σκόπιμο είναι να επαινούμε τα παιδιά όταν επιδεικνύουν ώριμη συμπεριφορά[2].
Για να ελαττώσουμε τις πιθανότητες να εμφανιστεί ζήλια ανάμεσα στα αδέρφια, θα πρέπει να αφιερώνουμε εξίσου χρόνο σε όλα τα παιδιά.
Μάλιστα καλό είναι να εξηγούμε στο μεγαλύτερο ότι κάποιες φορές θα πρέπει να περιμένει εκείνο και κάποιες φορές το μωρό προκειμένου να ασχοληθούμε ξεχωριστά και με τα δύο (ή περισσότερα). Αυτό, όσο δύσκολο και αν φαντάζει, θα μας βοηθήσει να εντοπίσουμε τις ξεχωριστές ανάγκες του κάθε παιδιού, τα συναισθήματα και τα προβλήματά τους, που είναι δύσκολο να εκδηλωθούν όταν όλη η οικογένεια είναι μαζεμένη. Τέλος θα μας βοηθήσει να προσέξουμε ιδιαίτερα τα ενδιαφέροντα και τις δημιουργίες καθενός, επιβραβεύοντας και δίνοντας αξία λόγου χάρη στις χειροτεχνίες ή τις ζωγραφιές όλων.
Τι γίνεται, όμως, όταν πια το μωρό μεγαλώνει και τα αδέρφια αρχίζουν και τσακώνονται μεταξύ τους για να κερδίσουν την προσοχή της μαμάς; Εκεί θα πρέπει να μοιράσουμε το χρόνο μας εξίσου και στα δύο εναλλάξ ώστε να κατανοήσουν ότι δικαιούνται την προσοχή μας εξίσου. Καλό είναι να μην αφήνουμε τους καβγάδες μεταξύ τους να ξεφεύγουν γιατί έτσι τα παιδιά δεν θα μάθουν να τα πηγαίνουν καλά μεταξύ τους. Μάλιστα, θα πρέπει να τα παροτρύνουμε είτε να τα βρουν μεταξύ τους για να μπορέσουν να συνεχίσουν το παιχνίδι είτε να το τερματίσουν εφόσον δεν μπορούν να το συνεχίσουν αρμονικά. Δίνοντας τους δύο εναλλακτικέ επιλογές, νιώθουν ότι έχουν τον έλεγχο του εαυτού τους ενώ τα βοηθάμε να αποφασίζουν μόνα τους.
Επιπλέον, καλό είναι να είμαστε βέβαιοι ότι τα παιδιά κατανοούν το νόημα του να τα πηγαίνουν καλά μεταξύ τους.
Αυτό θα το διασφαλίσουμε επεξηγώντας τους όταν τα επαινούμε για το συγκεκριμένο λόγο ότι μας αρέσει να παίζουν ήρεμα μεταξύ τους και να μοιράζονται τα παιχνίδια τους χωρίς να μαλώνουν. Συχνά η ζήλια εκδηλώνεται με το να μαρτυρά το ένα παιδί τις ζαβολιές ή αταξίες του άλλου, πιστεύοντας ότι έτσι θα κερδίσει την εύνοια των γονιών. Καλό είναι εμείς να αγνοούμε τέτοιες συμπεριφορές, να μην τους δίνουμε σημασία ακόμα και αν η πράξη που μαρτυρείται είναι όντως σημαντική, ώστε να μην αντιληφθεί το παιδί ότι έχει δύναμη το «κάρφωμα». Αρκεί να δείχνουμε απλώς την ενόχλησή μας για το γεγονός ότι δεν παίζουν αρμονικά και σε καμία περίπτωση να μην τα ενθαρρύνουμε να επαναλαμβάνουν τέτοιες συμπεριφορές που μόνο καλές σχέσεις δεν διδάσκουν στα παιδιά μας[3].
Εν κατακλείδι, είναι γεγονός ότι τα παιδιά δεν μπορούν να ζουν στο ίδιο σπίτι χωρίς να εκδηλώνουν την παραμικρή ζήλια μεταξύ τους.
Καθήκον μας είναι να ελαχιστοποιούμε τις μεταξύ τους τριβές επιβραβεύοντας τα όταν τα πηγαίνουν καλά μεταξύ τους και προτρέποντάς τα να ξεχνάνε γρήγορα τις όποιες διαμάχες τους και να παίζουν πάλι μαζί αρμονικά και ήρεμα.
