Οι περισσότεροι γονείς γνωρίζουμε πως ο θυμός μας εμποδίζει να διαπαιδαγωγήσουμε σωστά τα παιδιά μας.

Δεν είναι ωστόσο λίγες οι περιστάσεις που δεν βρίσκουμε άλλο τρόπο να αντιδράσουμε. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους ο θυμός είναι έμφυτο συναίσθημα, το οποίο θα πρέπει να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να εκδηλώνει. Αυτό γιατί αν το αγνοήσουμε ή το καταπιέσουμε θα διογκωθεί και θα εκφραστεί σε υπερβολικό βαθμό τη λάθος στιγμή. Ακόμα και τα παιδιά μας καμιά φορά χρειάζεται να καταλάβουν ότι έχουμε θυμώσει, αρκεί να μην αντιδράσουμε με βίαιο τρόπο, είτε λεκτικά είτε σωματικά. Μάλιστα αν εκφράσουμε με μέτρο και σύνεση το θυμό μας, μπορούν τα παιδιά να κατανοήσουν ποιες συμπεριφορές είναι μη αποδεκτές ή απαράδεκτες.

Πρόβλημα γίνεται ο θυμός όταν είναι επαναλαμβανόμενος. Αφενός μειώνει την κρίση μας και αφετέρου μας κάνει να αντιδρούμε παρορμητικά, τις περισσότερες με άσχημα αποτελέσματα. Κατ’ αρχάς δεν διδάσκει στα παιδιά υπευθυνότητα, αντιθέτως μπορεί να τα φοβίσει, ακόμα και να τα κάνει να μην νιώθουν ασφαλή.

θυμός-γονείς-μαλώνουν-παιδί

Αν θυμώνουμε, λοιπόν, συχνά, είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε να ελέγχουμε το θυμό μας, καθώς αυτό έχει μεγάλη σημασία για τη σχέση μας με τα παιδιά μας.

Πρώτα-πρώτα μαθαίνοντας να ελέγχουμε το θυμό μας μπορούμε να τα διδάξουμε να ελέγχουν και εκείνα το δικό τους θυμό. Αν καταπιέζουμε το θυμό μας το πιθανότερο είναι ότι κάποια στιγμή θα έχουμε ένα πολύ έντονο ξέσπασμα, ενδεχομένως και για ανούσιο λόγο. Έτσι, όμως, προκαλούμε σύγχυση στα παιδιά, που δεν θα ξέρουν πότε να περιμένουν κάποιο ξέσπασμά μας και ποιες συμπεριφορές μας ενοχλούν. Από την άλλη, αν ξεσπάμε το θυμό μας χωρίς δεύτερη σκέψη, θα καταλήγουμε διαρκώς να φωνάζουμε και να κάνουμε τα παιδιά να μας αποφεύγουν. Έτσι, μάλιστα, τα παιδιά παίρνουν το μήνυμα ότι οι φωνές και οι καβγάδες τους δίνουν τον έλεγχο και ότι μπορούν να μας χειρίζονται.

Αυτό, λοιπόν, που θα μας βοηθήσει να ελέγξουμε αποτελεσματικά το θυμό μας είναι αρχικά να αναγνωρίσουμε ποια γεγονότα και καταστάσεις μας προκαλούν θυμό. Το ιδανικό είναι να τα αποφεύγουμε ή έστω να τα επανεξετάσουμε, ώστε να θυμώνουμε λιγότερο συχνά. Έπειτα, πρέπει να εξασκηθούμε να εκδηλώνουμε το θυμό μας με σωστό τρόπο, προκειμένου να έχει εποικοδομητικά αποτελέσματα στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών μας. Προφανώς αυτό είναι και το δυσκολότερο κομμάτι, που μπορεί να μας πάρει και μια ζωή για να το κατακτήσουμε.

θυμός-γονείς-κόρη

Στην πραγματικότητα ο θυμός είναι ένα συναίσθημα που προκαλείται από άλλα συναισθήματα πιο δυνατά, όπως η ματαίωση και η απογοήτευση.

Για παράδειγμα όταν πρέπει να επαναλάβουμε πολλές φορές μία εντολή στο παιδί μας και αυτό δεν υπακούει, αυτό μας προκαλεί ματαίωση και για αυτό θυμώνουμε. Ή ακόμα αν το παιδί μας αφήσει το χέρι και αρχίσει να τρέχει στο δρόμο μας κυριεύει ο φόβος πρωτίστως και εξαιτίας αυτού ο θυμός σε δεύτερο βαθμό. Ένα πράγμα που μπορεί να μας βοηθήσει να θυμώνουμε λιγότερο είναι να κατανοήσουμε ότι τα παιδιά δεν είναι εύκολο να συμπεριφέρονται πάντα με τον ιδανικό για εμάς τρόπο και ότι είναι θεμιτό κάποιες φορές να γίνονται «κακότροπα», είτε από κούραση, είτε από πείνα ή για άλλο λόγο. Ακόμη, καλό είναι να εξηγούμε στα παιδιά το λόγο που προκάλεσε το θυμό μας, πράγμα που θα μας βοηθήσει να διορθώσουμε την τυχόν λάθος συμπεριφορά τους. Για παράδειγμα «θύμωσα επειδή έτρεχες στο δρόμο και φοβήθηκα». Μάλιστα, πάντα χρειάζεται να ζητάμε συγγνώμη αν εκδηλώσουμε το θυμό μας με υπερβολικό τρόπο.

θυμός μαμά-κόρη-συζητούν

Σύμφωνα με τον Δρ. Sal Severe, ειδικό στη διαπαιδαγώγηση και τη συμβουλευτική γονέων, ο θυμός είναι επιλογή.

Είναι αποτέλεσμα μιας σειράς δυσλειτουργικών σκέψεων και του τρόπου που εσωτερικεύουμε ένα εξωτερικό γεγονός. Για παράδειγμα έστω ότι το παιδί μας είναι ανυπάκουο. Θυμώνουμε επειδή εσωτερικεύουμε τη συμπεριφορά του ως ματαίωση ή απογοήτευση. Θέλουμε να μας υπακούει και επειδή δεν το κάνει απογοητευόμαστε και θυμώνουμε. Επομένως στο βαθμό που μπορούμε να ελέγχουμε τις σκέψεις μας μπορούμε να ελέγξουμε και το θυμό μας.

Άλλη απόδειξη του γεγονότος ότι ο θυμός είναι επιλογή και άρα υπόκειται σε έλεγχο κατά τον Severe αποτελεί η διαπίστωση ότι δεν εκδηλώνουμε το θυμό μας με την ίδια ένταση όταν βρισκόμαστε μόνοι μας με το παιδί ή μπροστά σε κόσμο (πχ σε κάποιον επισκέπτη, σε κάποιον ιερέα, στην πεθερά μας ή ακόμα και στο σύζυγό μας). Πάντα σκεφτόμαστε ότι αν ξεσπάσουμε μπροστά σε κάποιον τρίτο θα μας περάσει για τρελούς ή υστερικούς, οπότε καταφέρνουμε να συγκρατήσουμε το θυμό μας μπροστά τους. Εφόσον, λοιπόν, μπορούμε τότε, προφανώς μπορούμε και όταν είμαστε μόνοι με το παιδί μας.

θυμός-μαμά-παιδί-συζητούν

Καλό είναι, μάλιστα, όταν συμβαίνει κάτι που μας προκαλεί θυμό, να χρησιμοποιούμε κάποιες «στρατηγικές καθυστέρησης» ώστε να εξασθενήσουμε την ένταση του θυμού.

Τέτοιες στρατηγικές μπορεί να είναι μερικές βαθιές αναπνοές, να μετρήσουμε μέχρι το δέκα, να βάλουμε χαλαρωτική μουσική ή να μεταφερθούμε για λίγο σε κάποιο άλλο δωμάτιο και να κάνουμε άσχετες ευχάριστες σκέψεις (π.χ. επαγγελματικές επιτυχίες, επικείμενες διακοπές κλπ.). Ιδανικά, να πάμε μια μικρή βόλτα, αν μπορεί κάποιος άλλος να μείνει με τα παιδιά. Έπειτα, τη στιγμή της νουθεσίας, θα πρέπει να είμαστε ψύχραιμοι, σύντομοι και συγκεκριμένοι και να μιλάμε στο παιδί αργά και σταθερά. Αυτό γιατί ειδικά ένα παιδί προσχολικής ηλικίας δεν μπορεί να μείνει συγκεντρωμένο για πολλή ώρα, οπότε καλό είναι να μπούμε κατευθείαν στην ουσία. Έτσι και το παιδί θα κατανοήσει τη νουθεσία και κυρίως αποφεύγουμε να θυμώσουμε περισσότερο αν αρχίσει να αφαιρείται όσο του μιλάμε.

θυμός-μπαμπάς-φωνάζει

Παράλληλα, σημαντικό είναι να μην νιώθουμε ενοχές για το θυμό μας.

Καλό είναι να γνωρίζουν τα παιδιά ότι έχουμε όρια, χωρίς, όμως, ο θυμός μας να εμποδίζει τη διαπαιδαγώγησή τους. Το να εκφράζουμε το θυμό δημιουργικά και με «δόσεις», εξηγώντας στα παιδιά τι έκαναν, πώς νιώθουμε για αυτό και γιατί νιώθουμε έτσι, μπορεί να βοηθήσει. Εξίσου σημαντικό είναι να μην κατηγορούμε τα παιδιά για το θυμό μας, δημιουργώντας τους ενοχές. Είναι διαφορετικό να πούμε «Σταμάτα να με διακόπτεις κάθε φορά που μιλάω» από το «Μη με διακόπτεις σε παρακαλώ γιατί δεν θέλω να θυμώσω». Οι γενικεύσεις κάνουν το παιδί να πιστεύει ότι πάντα μας απογοητεύει με όποια συμπεριφορά του. Για αυτό αρκεί να επικεντρωνόμαστε στο συγκεκριμένο γεγονός και στο τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να διορθώσουμε τη λάθος συμπεριφορά. Για παράδειγμα: «Έχω θυμώσει που έσπασες το βάζο τρέχοντας μέσα στο σπίτι, γιατί έχουμε πει πολλές φορές ότι αυτό είναι λάθος. Τώρα θα πρέπει να συμμαζέψουμε την ακαταστασία».

θυμός μαμά παιδί ζημιά

Ένα άλλο ζήτημα είναι να μην παίρνουμε προσωπικά το θυμό του παιδιού μας, ακόμα και αν στρέφεται εναντίον μας.

Τότε χρειάζεται να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και αν έχουμε τη δυνατότητα να απομακρυνθούμε. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ανταποδώσουμε το θυμό με θυμό, καθώς το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να αυξήσουμε το θυμό του παιδιού και να του καλλιεργήσουμε μία ανάγκη εκδίκησης. Η ψυχραιμία θα μας βοηθήσει να μην παρασυρθούμε από τα συναισθήματά μας και να αντιμετωπίσουμε την άσχημη συμπεριφορά άμεσα μεν αλλά ήρεμα και χωρίς ένταση. Δεν πρέπει, βέβαια, ποτέ να ξεχνάμε να διαχωρίζουμε το παιδί από την κακή συμπεριφορά του. Αυτή σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να αναιρεί την αυτονόητη και αδιάκοπη αγάπη που έτσι κι αλλιώς τρέφουμε προς αυτό. Και αυτό θα πρέπει να του το τονίζουμε, προκειμένου να επιβεβαιώσει ότι αν και η συμπεριφορά του μας προκάλεσε θυμό, εμείς εξακολουθούμε να το αγαπάμε.

θυμός-μπαμπάς-ουρλιάζει-σε-γιο

Μερικές χρήσιμες συμβουλές από τον Δρ. Sal Severe για να μην νιώθουμε ματαίωση, απογοήτευση και θυμό:

-Να λέμε στα παιδιά μας ότι αρχίζουμε να απογοητευόμαστε πριν χάσουμε τον έλεγχο και να τους ζητήσουμε να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους.

-Έπειτα να τα κρατήσουμε απασχολημένα με δραστηριότητες που μπορούν να τα αποσυντονίσουν.

-Χρήσιμο είναι να προσπαθούμε να δούμε την κατάσταση από την οπτική του παιδιού για να κατανοήσουμε πώς νιώθει και να εστιάσουμε σε ορισμένες συμπεριφορές που θεωρούμε σημαντικές αφήνοντας στην άκρη τις λιγότερο σοβαρές.

-Μάλιστα, θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη ότι τα μικρότερα παιδιά προσπαθούν να επικοινωνήσουν καμιά φορά με άγαρμπο τρόπο, οπότε είναι σημαντικότερο απλώς να τα ενθαρρύνουμε να χρησιμοποιούν τη λεκτική επικοινωνία σε όποιο βαθμό επιτρέπει η ηλικία τους.

-Δεν πρέπει να ξεχνάμε να τα επιβραβεύουμε για τις σωστές συμπεριφορές τους.

θυμός σκεπτική μαμά
Φυσικά, πάντα βοηθά ο διάλογος με άλλους ενήλικες ιδίως μετά από μια δύσκολη μέρα. Εξάλλου, δεν ωφελεί να είμαστε διαρκώς προσκολλημένοι στα παιδιά αλλά χρειάζεται να αλληλεπιδρούμε και με άλλο κόσμο και να εξασφαλίζουμε χρόνο με το σύζυγο ή φίλους ή ακόμα και να κάνουμε πράγματα αποκλειστικά για τον εαυτό μας. Τέλος, η σωστή διατροφή και ο καλός ύπνος είναι μακροπρόθεσμα βασικά συστατικά για τη σωστή διαχείριση του θυμού.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Sal Severe, Πώς να συμπεριφέρεστε σωστά, Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας συμπεριφέρονται ανάλογα, Μετάφραση: Γιώργος Σαλαμάς,  εκδ. Πατάκη, 8η έκδοση, Αθήνα 2014, σελ. 235-246